Rodzina: definicja, rodzaje, synonimy, typy [nuklearna, atomowa i patchworkowa]

Znane przysłowie mówi, że z rodziną najlepiej wychodzi się na zdjęciu. Być może, jednak to właśnie rodzina jest podstawowym budulcem wszystkich społeczeństw – cegłą wbudowaną w wielopokoleniowy mur, a jednocześnie całym (mikro)światem dla jej członków. 

Sprawdź, czym dokładnie jest rodzina, jakie są jej modele, jak poprawnie nazwać brata ciotecznego matki, oraz czy teściowie to Twoi krewni. 

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Natu.Care Kolagen Premium dla zdrowia stawów, skóry, paznokci i włosów. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 5 000 lub 10 000 mg. Przebadany przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej

Efekty zaczęłam dostrzegać po około 5 tygodniach. Włosy są nawilżone, przestały też wypadać. Moja wrażliwa cera przestała się przesuszać. Plus za pyszny smak!

@Milena Dlugosz

Zobacz więcej

Zobacz też:

• Małżeństwo: religia, prawo, ciekawostki
• Rozwód krok po kroku
• Przyczyny rozwodów

Rodzina – definicja

Rodzina to grupa osób, które są ze sobą spokrewnione lub spowinowacone. W ujęciu socjologicznym jest to forma życia zbiorowego, które uważa się za podstawową komórkę społeczną tworzącą społeczeństwo.

Rodzina jako podgrupa społeczna występuje we wszystkich kulturach i społecznościach świata. Spełnia też kluczowe funkcje dla ludzkości:

• zapewnia ciągłość biologiczną poprzez prokreację,
• przygotowuje potomstwo do samodzielnego życia w społeczeństwie (socjalizacja),
• zapewnia ciągłość kultury, poprzez przekazywanie dzieciom tradycji i norm obowiązujących w danym społeczeństwie,
• normuje role poszczególnych członków rodziny w prowadzeniu gospodarstwa domowego,
• gwarantuje bezpieczeństwo i opiekę dzieciom oraz jej chorym i starszym członkom (choć w nowoczesnych społeczeństwach opieka nad chorymi i starszymi osobami jest często przejmowana przez odpowiednie instytucje).

W wąskim znaczeniu rodzina to rodzice (najczęściej małżeństwo), dzieci oraz pozostałe, spokrewnione osoby, które z nimi mieszkają (np. dziadkowie).

Modele rodziny

Rodzina patriarchalna

Rodzina patriarchalna to rodzina, w której mężczyzna ma dominującą rolę. Rozstrzyga wszystkie kwestie związane z majątkiem i przyszłością podległych mu żony i dzieci. Historycznie jest to dominujący model rodziny, jednak obecnie, zwłaszcza w rozwiniętych społeczeństwach, powoli ustępuje miejsca modelowi partnerskiemu.

Rodzina matriarchalna

Matriarchat to model rodziny, w którym jej głową jest kobieta. To ona ma ostatnie słowo przy rozstrzyganiu problematycznych kwestii i decyduje o przyszłości swoich bliskich. Zarówno w historii, jak i obecnie jest to bardzo rzadko spotykany model rodziny.

Rodzina egalitarna

W rodzinie egalitarnej wszyscy mają równe role i współpracują w modelu partnerskim. Ani kobieta, ani mężczyzna nie dominują, a obowiązki są dzielone po równo, z uwzględnieniem możliwości partnera. W społeczeństwach wysoko rozwiniętych (również w Polsce) ten model rodziny zyskuje na popularności.

Rodzina poligamiczna

To rodzina złożona z męża i kilku żon albo żony i kilku mężów oraz ich potomstwa. Przeciwieństwem rodziny poligamicznej jest rodzina monogamiczna, czyli taka, w której rodzic może mieć tylko jednego małżonka.

Rodzina poliamoryczna

O rodzinie poliamorycznej mówimy, gdy partnerzy są w związku miłosnym z więcej niż jedną osobą. Można powiedzieć, że to pochodna forma poligamii, tyle że bez legalizacji związku.

Rodzina patchworkowa

Rodzina patchworkowa (ang. blended family) składa się z rodziców, ich biologicznego dziecka (dzieci) oraz dziecka (dzieci) z ich poprzednich związków.

Rodzina nuklearna

Inaczej mała rodzina, czyli taka, która składa się z dwóch pokoleń: rodziców i dzieci. Ten model rodziny jest popularny szczególnie w społeczeństwach industrialnych, bo zwiększa mobilność jednostek. Łatwiej przeprowadzić się (np. w celach zarobkowych) partnerom mieszkającym jedynie z dziećmi, niż tym, którzy mieszkają wspólnie z dziadkami i dalszą rodziną.

Rodzina wielodzietna

Większość przepisów w polskim prawie definiuje rodzinę wielodzietną jako taką, w której jest co najmniej troje dzieci.

Rodzina wielopokoleniowa

Rodzina wielopokoleniowa jest przeciwieństwem rodziny nuklearnej. Mówimy o niej, gdy we wspólnym gospodarstwie domowym mieszkają więcej niż dwa pokolenia, czyli np. dziadkowie, rodzice i dzieci. 

Rodzina zrekonstruowana

Rodzina zrekonstruowana (ang. reconstituted family) to rodzina, w której przynajmniej jedno z dzieci nie jest biologicznym dzieckiem jednego z rodziców. Rozwiedziona samotna matka wiążąc się z nowym partnerem, stworzy właśnie rodzinę zrekonstruowaną.

Rodzina niepełna

Rodzina niepełna to po prostu rodzic, który samotnie wychowuje dziecko (dzieci) i mieszka z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. O niepełnej rodzinie można mówić nie tylko w kontekście osób, które rozstały się ze swoim partnerem, rozwiedzionych lub owdowiałych. Przyczyną niepełności rodziny może być również długotrwała nieobecność jednego z rodziców, spowodowana np. migracją zarobkową.

Rodzina dysfunkcyjna

Rodzina dysfunkcyjna to taka, która nie spełnia swoich podstawowych funkcji. Nie zapewnia jej członkom (najczęściej dzieciom) prawidłowego rozwoju i poczucia bezpieczeństwa. Na jej określenie często używa się też terminu rodzina patologiczna, ponieważ patologie takie jak nałogi lub przemoc w oczywisty sposób powodują, że jej członkowie nie mogą funkcjonować w normalny sposób.

Jednak nie każda dysfunkcyjna rodzina musi być rodziną patologiczną. Wiele zaburzeń życia rodzinnego nie ma nic wspólnego z tradycyjnie pojmowanymi patologiami. Zdarza się, że na pozór „normalne” rodziny nie zapewniają dzieciom niezbędnego wsparcia i opieki, a zamiast tego wpajają toksyczne wzorce postępowania oraz wzbudzają poczucie bezwartościowości i poniżenia. W rodzinie dysfunkcyjnej rodzice nie realizują swojej roli lub robią to w społecznie nieakceptowalny sposób.

Rodzina zastępcza

Rodzina zastępcza, to rodzina, która pełni pieczę zastępczą względem dziecka (dzieci), czyli zastępczo wypełnia funkcje jego biologicznej rodziny. Rodziny zastępcze dzielimy na:

• Niezawodowe, często spokrewnione z dzieckiem – gdy opiekę przejmują dziadkowie lub pełnoletnie rodzeństwo albo dalsi krewni. Zdarza się też, że dziecko trafia pod opiekę osób, które nie są jego krewnymi, np. zaufanych przyjaciół rodziny.
• Zawodowe – niespokrewnione z dzieckiem, odpowiednio przygotowane podmioty, które często specjalizują się w opiece nad dziećmi nieprzystosowanymi społecznie lub niepełnosprawnymi. Zawodowe rodziny zastępcze mogą również pełnić funkcje rodzinnego pogotowia opiekuńczego. Pod ich opieką może przebywać do trzech wychowanków.
• Odrębną kategorią są rodzinne domy dziecka. Od zawodowych rodzin zastępczych odróżnia je liczba dzieci, nad którą mogą pełnić pieczę zastępczą – w rodzinnych domach dziecka może znajdować się do ośmiu wychowanków.

Zawodowym rodzinom zastępczym oraz osobom prowadzącym rodzinne domy dziecka przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż 4100 zł miesięcznie, a jeżeli pełnią dodatkowo funkcję rodzinnego pogotowia opiekuńczego – 5084 zł. Te kwoty wynikają z przepisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Niezawodowe rodziny zastępcze (zarówno te spokrewnione, jak i nie) mogą otrzymać świadczenie, które wynosi 820 zł miesięcznie.

Rodzina adopcyjna

Rodzina adopcyjna (inaczej przysposabiająca) to rodzina, w której na mocy rozstrzygnięcia sądu rodzinnego, tworzy się więź pomiędzy rodzicami a przysposobionym dzieckiem (lub dziećmi). Rodzina adopcyjna spełnia takie same funkcje co „zwykła”, a odróżnia ją tylko brak więzi biologicznych.

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Natu.Care Kolagen Premium dla zdrowia stawów, skóry, paznokci i włosów. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 5 000 lub 10 000 mg. Przebadany przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej

Efekty zaczęłam dostrzegać po około 5 tygodniach. Włosy są nawilżone, przestały też wypadać. Moja wrażliwa cera przestała się przesuszać. Plus za pyszny smak!

@Milena Dlugosz

Zobacz więcej

Kto jest kim w rodzinie

Jeżeli Twoja babcia miała brata, to kim on właściwie dla Ciebie jest? Rozkładamy skomplikowane relacje rodzinne na czynniki pierwsze.

W genealogii rozróżnia się:

• krewnych – czyli wszystkie osoby, z którymi jesteś biologicznie spokrewniony,
• powinowatych – czyli wszystkie osoby, z którymi łączą Cię więzi prawne (np. teściowie).

Od pradziadków do dzieci nie ma raczej problemu z nazewnictwem. Pojęcia ciotki i wujka (czyli rodzeństwa Twoich rodziców) też używamy poprawnie. Tak samo wiemy, kim są teściowie. Ale im dalej w las, tym więcej problemów. Dlatego przygotowaliśmy mini słowniczek, który pomoże Ci odnaleźć się w tych koligacjach.

Stryj to brat Twojego ojca. Określenie to wychodzi powoli z użycia, zastępowane po prostu wujkiem. 

Stryjenka to żona brata Twojego ojca. Obecnie często mówi się na nią ciotka.

Wujenka to żona brata Twojej matki. Określenie pochodzi od słowa wuj, które pierwotnie oznaczało wyłącznie brata matki. Termin ten również odchodzi do lamusa na rzecz popularnej ciotki.

Pociot to dawniej mąż Twojej ciotki. Teraz jest po prostu kolejnym wujkiem.

Bratanek i bratanica to dzieci Twojego brata.

Siostrzeniec i siostrzenica to dzieci Twojej siostry.

Brat stryjeczny i siostra stryjeczna – jeśli brat Twojego ojca (a więc stryj) ma dzieci, to właśnie tak możesz je nazywać.

Brat wujeczny i siostra wujeczna to dzieci brata Twojej matki. Obecnie (tak samo, jak w przypadku rodzeństwa stryjecznego) określenia te zastępuje się kuzynem i kuzynką.

Brat cioteczny i siostra cioteczna to dzieci siostry Twojego rodzica (czyli Twojej ciotki).

Pasierb i pasierbica to dzieci Twojego współmałżonka z poprzedniego związku.

Ojczym i macocha to odpowiednio drugi mąż lub druga żona Twojego rodzica.

Przybrane rodzeństwo to dzieci Twojej macochy lub ojczyma.

Przyrodnie rodzeństwo to takie, z którym masz jednego wspólnego, biologicznego rodzica.

Szwagier to brat Twojego współmałżonka albo mąż Twojej siostry.

Szwagierka to siostra Twojego współmałżonka.

Bratowa to żona Twojego brata.

Wciąż nie wiesz, kim jest brat babci? Jeśli to babcia od strony mamy, będzie dla Ciebie dziadkiem ciotecznym, a jeśli ze strony taty – dziadkiem stryjecznym.

Czasami możesz się też spotkać z określeniami „po mieczu” lub „po kądzieli”. Te sformułowania wskazują, czy dany krewny wywodzi się z rodziny Twojego ojca, czy matki. Na przykład dziadek po mieczu to ojciec Twojego taty, a dziadek po kądzieli – ojciec Twojej mamy.

Cytaty o rodzinie

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Natu.Care Kolagen Premium dla zdrowia stawów, skóry, paznokci i włosów. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 5 000 lub 10 000 mg. Przebadany przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej

Efekty zaczęłam dostrzegać po około 5 tygodniach. Włosy są nawilżone, przestały też wypadać. Moja wrażliwa cera przestała się przesuszać. Plus za pyszny smak!

@Milena Dlugosz

Zobacz więcej

Podsumowanie