Cyberprzemoc w internecie – co to, definicja, rodzaje, formy, przykłady z życia + skutki

Wyzywanie w internecie, poniżanie, straszenie, ośmieszanie. Ponad połowa polskich nastolatków regularnie spotyka się z cyberprzemocą. W tym tekście przeczytasz wszystko, co musisz wiedzieć o tym zjawisku i zdobędziesz narzędzia, by konstruktywnie porozmawiać z dzieckiem.

„Jak patrze na twój ryj to chce mi się rzygać debilko” widzę pod zdjęciem nastolatki na jednej z Facebookowych grup (pisownia oryginalna). Już samo przeczytanie tych słów wywołuje dyskomfort. A teraz wyobraź sobie, że jesteś ich adresatem. I że Twoi znajomi z pracy też przeczytali ten komentarz.

W skrajnych przypadkach ofiary cyberprzemocy mogą otrzymywać dziesiątki podobnych wiadomości codziennie. A jeśli wydaje Ci się, że takie zachowania zdarzają się tylko w patologicznych środowiskach, niestety – jesteś w błędzie.

Dlaczego możesz nam zaufać

Dlaczego możesz nam zaufać

Artykuły na HiJunior są pisane na podstawie badań naukowych, danych ze stron rządowych oraz innych rzetelnych źródeł. Teksty powstają przy współpracy z lekarzami, psychologami i innymi specjalistami do spraw zdrowia i rozwoju dziecka. Artykuły są opiniowane przed publikacją oraz podczas znaczących aktualizacji.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Informacja o reklamach

Informacja o reklamach

Treści na HiJunior mogą zawierać linki do produktów, ze sprzedaży których możemy dostać prowizję. Tworząc treści, trzymamy się wysokich standardów redakcyjnych i dbamy o obiektywne podejście do omawianych produktów. Obecność linków afiliacyjnych nie jest dyktowana przez naszych partnerów, a sami dobieramy produkty, które recenzujemy w pełni niezależnie.

Dowiedz się więcej w naszym regulaminie

Przeczytaj ten artykuł i dowiedz się:

• Co to jest cyberprzemoc i jakie przybiera formy.
• Jak dużo dzieci spotyka się z przemocą w internecie.
• Jakie skutki cyberprzemoc wywołuje u ofiar.
• Co możesz zrobić, by chronić swoje dziecko.
• Czy cyberprzemoc jest karalna.

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Natu.Care Kolagen Premium dla zdrowia stawów, skóry, paznokci i włosów. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 5 000 lub 10 000 mg. Przebadany przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej

Efekty zaczęłam dostrzegać po około 5 tygodniach. Włosy są nawilżone, przestały też wypadać. Moja wrażliwa cera przestała się przesuszać. Plus za pyszny smak!

@Milena Dlugosz

Zobacz więcej

Zobacz też:

• Dzień bezpiecznego internetu
• Dziecko i tablet

Co to jest cyberprzemoc

Cyberprzemoc (ang. cyberbullying, cyberstalking) to przemocowe zachowania polegające na obrażaniu, zastraszaniu, szantażowaniu i zawstydzaniu ofiary za pomocą internetu lub telefonu. Najczęściej tego terminu używa się w kontekście przemocy rówieśniczej, czyli zadawanej dzieciom przez inne dzieci.

Cyberprzemoc to nie tylko wulgarne i obraźliwe komentarze (takie jak ten z początku artykułu). Równie dobrze – a właściwie równie źle – może przybierać formy wizualne lub dźwiękowe: zdjęć, filmów memów czy nagrań.

Według badania Państwowego Instytutu Badawczego NASK, 23,4% nastolatków zadeklarowało, że doświadczyło cyberprzemocy. Jednocześnie tylko 56,2% stwierdziło, że nie padło jej ofiarą. Ponad 20% badanych dzieci nie potrafiło udzielić odpowiedzi – co może oznaczać, że nie znają dostatecznie dobrze tego zjawiska, wstydzą się do niego przyznać lub mają niską wrażliwość na przemocowe zachowania.

Powyższe statystyki wskazują jasno – cyberprzemoc jest problemem powszechnym i dotyka młodzieży z każdej grupy społecznej.

Cyberprzemoc w liczbach

• Prawie jedna czwarta polskich nastolatków doświadczyła cyberprzemocy.
• Tylko 10,2% rodziców ma świadomość, że problem cyberprzemocy dotyczy ich dzieci.
• Prawie 65% dzieci nie mówi o cyberprzemocy dorosłym.
• Najczęstszymi formami wirtualnej przemocy, z którą spotykają się dzieci, są: wyzywanie (29,7%), ośmieszanie (22,8%) i poniżanie (22%).
• Z badań przeprowadzonych przez Cyberbullying Research Center w 2015 roku wynika, że dziewczynki są bardziej narażone na doświadczenie cyberprzemocy niż chłopcy. Do bycia ofiarą cybernękania przyznało się wtedy 40,6% ankietowanych dziewcząt i 28,8% chłopców.
• W 2021 roku ponad 14% amerykańskich nastolatków przyznało się do stosowania cyberprzemocy (obecnie lub w przeszłości).
• Ryzyko myśli samobójczych u młodzieży, która styka się z cyberprzemocą, jest o 50% większe, niż u pozostałych.
• Dzieci i młodzież przed 25 rokiem życia, doświadczający cyberprzemocy są dwukrotnie bardziej narażeni na zachowania autodestrukcyjne: samookaleczanie i próby samobójcze. 
• Młodzi ludzie zapytani o to, na jakiej platformie społecznościowej doświadczyli cyberprzemocy, najczęściej wskazywali Instagram (42%), Facebook (37%) oraz Snapchat (31%).

Dzień Bezpiecznego Internetu 2024

W ramach Dnia Bezpiecznego Internetu 2024 organizatorzy zaplanowali następujące webinary:

Data	Godzina	Opis	Rejestracja
8 lutego	17:00–18:00	Czy sztuczna inteligencja jest jeszcze sztuczna?	Zapisz się
13 lutego	17:00–18:00	Jak radzić sobie z dezinformacją? Zagrożenia i przeciwdziałanie.	Zapisz się
14 lutego	17:00–18:00	Zagrożenia w mediach społecznościowych.	Zapisz się
15 lutego	17:00–18:00	Rówieśnicza interwencja kryzysowa - jak uczyć młodzież pomagania sobie wzajemnie?	Zapisz się
20 lutego	17:00–18:00	Hejt w mojej klasie. Jak zapobiegać? Jak reagować?	Zapisz się
22 lutego	17:00–18:00	Dorastanie przy ekranie – dlaczego w szkole potrzebujemy lekcji higieny cyfrowej?	Zapisz się
27 lutego	17:00–18:00	Jak radzić sobie z dezinformacją? Zagrożenia i przeciwdziałanie.	Zapisz się
29 lutego	17:00–18:00	Jak wdrożyć sprawiedliwość naprawczą w szkołach?	Zapisz się

Rodzaje cyberprzemocy

Cyberprzemoc, tak jak przemoc w świecie offline, może przybierać bardzo wiele form. Wraz z powstawaniem nowych platform społecznościowych i rozwojem technologii, wciąż ewoluuje i przybiera nowe postaci. 

Obecnie do najczęstszych rodzajów cyberprzemocy zaliczamy:

Flaming

Wysyłanie obraźliwych i agresywnych wiadomości na portalach społecznościowych lub umieszczanie na nich wulgarnych, szkalujących komentarzy. Odbiorcą tego przekazu może być konkretna osoba, określona grupa, bądź wszyscy użytkownicy danego medium.

Magda była członkiem klasowej grupy na Facebooku. Niestety, gdy tylko umieszczała tam jakiś post, a nawet zostawiała komentarz, natychmiast była atakowana seriami wrogich odpowiedzi. Obrażała ją głównie jedna dziewczyna, a reszta klasy nie reagowała. Doszło do tego, że pod jej adresem zaczęły padać komentarze namawiające do samobójstwa.

Cyberstalking

Prześladowanie w sieci polega najczęściej na wysyłaniu gróźb, uwłaczających wiadomości oraz udostępnianiu prywatnej korespondencji w celu oczernienia atakowanej osoby. Może również przybierać formę wyszukiwania w internecie wszystkich możliwych do znalezienia informacji o danej osobie, w taki sposób, aby o tym wiedziała. Ma to na celu wzbudzenie w ofierze poczucia, że nic nie ukryje się przed jej oprawcą.

Były chłopak Agaty zostawiał lajki nie tylko pod każdym postem, który wrzucała do mediów społecznościowych. Oznaczał się również przy zdjęciach z uroczystości rodzinnych, publikowanych przez jej bliskich, na których ją uchwycono. Do tego wciąż wysyłał jej SMS-y, w których żądał, by do niego wróciła i wyzywał ją, gdy nie odpisywała.

Podszywanie się

Nie musi wcale oznaczać tak radykalnych działań, jak kradzież tożsamości. Sprawcy zmieniają np. część informacji na profilach społecznościowych albo zamieszczają treści pisane z konta danej osoby. Najczęściej publikowane w imieniu ofiary wiadomości mają na celu ją skompromitować i zawstydzić.

Jacek zapomniał wylogować się z Facebooka, więc jego koledzy postanowili zostawić mu tak zwanego „karniaka”. Opublikowali wpis, w którym Jacek rzekomo wyznaje miłość swojemu koledze z drużyny piłkarskiej.

Podszywanie się może również oznaczać tworzenie fikcyjnych kont w celu atakowania swojej ofiary. Szkalowana osoba ma wrażenie, że agresorów jest więcej niż w rzeczywistości.

Flood

To wysyłanie tej samej lub różnych wiadomości w masowych ilościach, aby zapchać ofierze skrzynkę odbiorczą.

W środku nocy Pawła obudził dźwięk telefonu. Dzwonił jak opętany! Spojrzał na wyświetlacz – SMS-y nie przestawały napływać. Zanim wyciszył smartfona, wszyscy domownicy zdążyli się obudzić.

Sextortion

Polega na wyłudzaniu intymnych zdjęć lub nagrań od danej osoby, a potem szantażowaniu i grożeniu jej, że się je upubliczni. 

Nastolatki często oczekują od swoich partnerek i partnerów „dowodów miłości” w formie zdjęć o zabarwieniu erotycznym. Młode osoby, szukając akceptacji, stają się łatwymi ofiarami takiej manipulacji.

Chłopak nastoletniej Kingi tyle czasu prosił ją o tzw. „nudesa” (fotografię bez ubrania), że w końcu uległa i wysłała mu swoje zdjęcie w samej bieliźnie. Teraz, gdy ze sobą zerwali, grozi jej, że udostępni fotkę w mediach społecznościowych.

Szantaż

Szantaż w cyberprzestrzeni może dotyczyć wielu aspektów. Najczęściej jest związany z ujawnieniem krępujących zdjęć, materiałów wideo albo screenów prywatnej korespondencji. 

Łukasz ma chorobę lokomocyjną i na szkolnej wycieczce zwymiotował w autokarze. Jego koledzy nagrali to zdarzenie. Teraz, co tydzień domagają się od niego pieniędzy, strasząc go, że w przeciwnym razie wrzucą filmik na YouTube.

Wykluczenie

To osobliwa i zawoalowana forma przemocy. Polega na blokowaniu konta ofiary lub odmawianiu jej dostępu do wspólnych grup i profili. Wykluczenie uniemożliwia ofierze budowanie relacji i odbiera dostęp do informacji, które może zobaczyć reszta społeczności.

Koleżanki usunęły Anię z klasowej grupy, na której wszyscy wymieniali się materiałami dydaktycznymi i najświeższymi plotkami z życia szkoły. Teraz dziewczynka martwi się, że inni mogą pisać tam na jej temat obraźliwe i nieprawdziwe rzeczy.

Molestowanie

Czy molestowanie przez internet jest w ogóle możliwe? Okazuje się, że tak. Możemy o nim mówić, gdy dana osoba dostaje zdjęcia lub wiadomości o podłożu seksualnym, bez swojej zgody. Od wypisywania niewybrednych komentarzy, aż po przesyłanie zdjęć narządów płciowych lub materiałów pornograficznych. 

Sandra jechała metrem, słuchając muzyki z telefonu. Ponieważ używała bezprzewodowych słuchawek, miała włączony bluetooth. Nagle, za pomocą tego połączenia, któryś ze współpasażerów przesłał jej zdjęcie przyrodzenia. Ciekawe, czy wiedział, że dziewczyna ma dopiero 14 lat.

Inne niebezpieczne zjawiska

W niektórych przypadkach niekoniecznie można sklasyfikować dane zjawiska jako cyberprzemoc, jednak nie sposób jest pominąć ich niebezpiecznego charakteru. Do tej grupy należą:

• Challenge, czyli internetowe wyzwania, narzucane sobie przez internautów. Wiele z nich ma tragiczne skutki zdrowotne. Jedne z najbardziej drastycznych przykładów to Hot water challenge (picie lub oblewanie się wrzątkiem) lub Blackout challenge (podduszanie się, by spowodować omdlenie). Kilku uczestników przypłaciło te wyzwania życiem, wielu innych zdrowiem.
• Patostreaming, czyli udostępnianie (najczęściej na YouTube) filmów nagrywanych na żywo, w których bohaterzy prezentują szereg patologicznych postaw – od libacji alkoholowych, przez bójki, po przemoc seksualną. Niestety patostreamerzy zyskują wśród młodych użytkowników internetu ogromną oglądalność i prawdziwą sławę. 
• Sharenting, czyli publikowanie w internecie zdjęć dzieci i wnuków bez zastanowienia. Pomimo że takie zachowanie nie ma znamion działania na szkodę dziecka, może nieść ze sobą negatywne konsekwencje. Wrzucając do sieci zdjęcie dziecka w samej pieluszce (albo na golasa), musisz wiedzieć, że może ono zostać wykorzystane jako dziecięca pornografia. Pamiętaj, że w internecie nic nie ginie. Twoje dziecko z pewnością nie będzie zadowolone, gdy podrośnie i któryś z jego znajomych odnajdzie taką fotografię.

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Natu.Care Kolagen Premium dla zdrowia stawów, skóry, paznokci i włosów. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 5 000 lub 10 000 mg. Przebadany przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej

Efekty zaczęłam dostrzegać po około 5 tygodniach. Włosy są nawilżone, przestały też wypadać. Moja wrażliwa cera przestała się przesuszać. Plus za pyszny smak!

@Milena Dlugosz

Zobacz więcej

Skutki cyberprzemocy

Esencją cyberprzemocy jest to, że sprawca może w jednej chwili udostępnić obraźliwe i szkalujące materiały tysiącom osób. Co więcej, takie kompromitujące dane są bardzo ciężkie do usunięcia, mogą więc zaszkodzić przyszłości dziecka. Świadomość, że obraźliwe kłamstwa nadal krążą w internecie, utrudnia też proces psychoterapii i dochodzenia do siebie po traumie doznanej w wirtualnym świecie.

Dodatkowo internet umożliwia atakowanie przez 24 godziny na dobę, w dzień i w nocy. Ofiara nie ma więc nawet chwili wytchnienia. Towarzyszy jej ciągłe uczucie lęku i niepewności.

Według specjalistów skutki cyberprzemocy są tożsame z tymi, jakie występują u poszkodowanych, którzy doznali tradycyjnych form przemocy. Dziecko, które doświadcza cyberataków, może odczuwać:

• lęk i zagrożenie,
• rozpacz,
• bezradność i poczucie braku kontroli,
• gniew,
• frustrację,
• osamotnienie i wyizolowanie,
• wstyd,
• smutek,
• poczucie krzywdy.

Dziecko długotrwale poddawane cyberprzemocy może doświadczyć zmian osobowościowych, a w skrajnych przypadkach depresji i skłonności samobójczych. 

Jedną ze znanych i głośnych spraw, jest historia 14-letniej Ani z Gdańska. Jej koledzy z klasy, korzystając z nieobecności nauczyciela, rozebrali ją i molestowali przy reszcie uczniów. Dodatkowo nagrali to telefonem. Później straszyli dziewczynkę umieszczeniem nagrania w sieci. Prześladowana i upokorzona nastolatka popełniła samobójstwo.

Dramat Ani pokazuje, że w skrajnych przypadkach cyberprzemoc może doprowadzić ofiarę do śmierci.

Co powinno Cię zaniepokoić w zachowaniu dziecka?

1. Spadek samooceny i samoakceptacji.
2. Wycofywanie się z życia towarzyskiego.
3. Utrata wiary we własne możliwości.
4. Kompulsywne sprawdzanie telefonu i niechęć do opowiadania o swojej aktywności w sieci.
5. Trudności ze skupieniem się, częste zamyślanie się.
6. Napady złości.
7. Ataki paniki.

Aż 32,4% dzieci nie podzieliło się z nikim swoim problemem, a kolejne 31,9% szukało pomocy wśród znajomych. Tylko 24,1% powiedziało o cyberprzemocy swoim rodzicom, a 16% zwróciło się po pomoc do nauczycieli lub pedagogów w szkole. 

Jak widać na podstawie powyższych statystyk, rodzice często muszą sami domyślić się, że dziecko jest ofiarą cyberprzemocy. Warto jest więc obserwować zachowanie swojego dziecka i nie bagatelizować niepokojących Cię zmian.

Jak zapobiegać cyberprzemocy

Eksperci potwierdzają pewną zależność – cyberprzemoc rzadko występuje samoistnie. Najczęściej jest kolejną z form znęcania się rówieśników nad dziećmi z mniejszymi kompetencjami społecznymi (czyli np. nieśmiałymi, wyglądającymi inaczej, posiadającymi inne niż reszta zainteresowania lub poczucie humoru). W większości przypadków temat cyberprzemocy wśród dzieci powinien być rozpatrywany w szerszym kontekście.

Skupiając się jednak na świecie wirtualnym, musisz wiedzieć, że żaden pakiet ochrony rodzicielskiej nie zabezpieczy Twojego dziecka przed cyberprzemocą. Internet to skomplikowane do opanowania uniwersum. Zwłaszcza że – nie oszukujmy się – nastolatki wiedzą o nim znacznie więcej niż dorośli.

Czy w takim razie możesz tylko biernie czekać i mieć nadzieję, że ten problem nie dotknie Twojego dziecka? Nie! Zobacz, jakie działania możesz podjąć.

W domu

W zapobieganiu cyberprzemocy kluczową rolę odgrywa edukacja. Pierwszym krokiem do bezpieczeństwa Twojego dziecka w sieci jest rozmowa i uświadomienie potencjalnych zagrożeń. 

Powiedz dziecku, jakie zachowania powinny wywołać jego sprzeciw – niezależnie od tego, czy będzie ich adresatem, czy tylko świadkiem. Nawet starsze dzieci mają czasem problem z postawieniem granicy między żartem a szykanami. Warto uwrażliwić dziecko zarówno na jego własne odczucia, jak i emocje innych. Możesz też zasugerować, jak powinno reagować na cyberprzemoc stosowaną wobec niego lub jego znajomych.

W przypadku, gdy Twoje dziecko jest ofiarą, najlepiej, jeśli:

• przestanie utrzymywać kontakt i odpowiadać na zaczepki sprawcy,
• nie będzie kasowało dowodów (SMS-ów, emaili, komentarzy, zdjęć itp.), 
• pokaże Ci wszystkie obraźliwe treści, które zostały zamieszczone w internecie,
• rozważy zmianę  lub usunięcie swoich danych kontaktowych: adresu email, profili i kont na portalach społecznościowych,
• zmieni ustawienia kont w social mediach na prywatne.

Jeśli dziecko jest świadkiem cyberprzemocy w stosunku do kogoś innego, najlepsze co może zrobić to stanąć po stronie ofiary. To bardzo ważne, by okazać swoje wsparcie i brak zgody na cyberprzemoc. Wystarczy zwykły komentarz: „Nie podoba mi się takie zachowanie. To nie jest śmieszne”.

Opowiedz dziecku o tym, kiedy i jak zabezpieczyć dowody cyberprzemocy: podstawą będzie tu niekasowanie obraźliwych wiadomości i robienie print screenów obelżywych wpisów lub zdjęć.

Ważne jest również uświadomienie konsekwencji stosowania cyberprzemocy oraz pozorów bycia anonimowym w internecie.

Zapewnij, że w przypadku doświadczenia cyberprzemocy, okażesz mu wsparcie. Zrób to, nawet jeśli wydaje Ci się, że Twoje dziecko to wie. Ważne jest, aby zbudować w dziecku poczucie, że znajdzie u Ciebie pomoc, nawet jeśli zrobiło coś niezbyt rozsądnego (np. wysłało do kogoś swoje intymne zdjęcie). 

Jeśli nie wiesz jak zacząć rozmowę o cyberprzemocy i bezpiecznym korzystaniu z internetu, możesz zajrzeć na stronę Fundacji Orange, a jeżeli jesteś rodzicem młodszego dziecka wejdź na Sieciaki lub witrynę kampanii „Chroń dziecko w sieci”. Znajdziesz tam wiele przydatnych materiałów i porad skierowanych do rodziców.

Co jeszcze może Ci pomóc? Dobra aplikacja.

Wiodącą aplikacją ochrony rodzicielskiej na polskim rynku jest mOchrona. Umożliwi Ci kontrolę nad treściami, które przegląda w internecie Twoje dziecko i pozwoli ustawić czas spędzany przed ekranem. Wystarczy, że sparujesz swój telefon z urządzeniem Twojej pociechy. 

W aplikacji ustawisz strony, które będą zablokowane i limit czasu spędzanego przed ekranem. Zaletą tego narzędzia jest elastyczność – dziecko może w każdej chwili poprosić o dostęp do zablokowanych stron, a Ty możesz się na to zgodzić lub nie.

Dodatkowo, aplikacja udostępnia przycisk S.O.S, którym młody użytkownik może powiadomić Cię, jeśli coś w internecie wzbudzi jego zaniepokojenie. 

Aplikacja jest darmowa i możesz pobrać ją z Google Play lub App Store.

W szkole

Szkoły dysponują wieloma możliwościami zapobiegania cyberprzemocy poprzez edukację. Ze stron fundacji i organizacji działających na rzecz bezpieczeństwa w internecie można pobrać darmowe scenariusze lekcji o cyberprzemocy. Są również filmy edukacyjne, które można przedstawić uczniom.

Niestety, jak wynika z badań, nastolatki źle oceniają lekcje o cyberprzemocy prowadzone w szkołach. Uważają je za nudne i niedostosowane do współczesnych realiów. To, co wydaje się najważniejsze w tego typu projektach to ich adekwatność do dziecięcych potrzeb i stopnia znajomości tematu w konkretnej grupie wiekowej.

Ciekawe i adekwatne do wiedzy uczniów materiały oraz scenariusze lekcyjne można znaleźć na tych stronach:

• cyfrowobezpieczni.pl – aż 24 gotowe scenariusze lekcyjne i kilkanaście publikacji, a także filmy. Do tego witryna umożliwia nauczycielom odbycie kursu e-learningowego „Jak zapewnić uczniowi bezpieczeństwo w sieci”.
• W publikacji Polskiego Centrum Programu Safer Internet (PCPSI), przedstawiono krok po kroku procedurę reagowania w sytuacji cyberprzemocy, która dotknęła ucznia. Uzupełnioną ją również o wytyczne do przeprowadzenia rozmowy z dzieckiem szukającym pomocy.
• Uniwersytet Dzieci udostępnia wiele scenariuszy lekcyjnych, również z zakresu bezpieczeństwa w sieci. Wystarczy wybrać przedział wiekowy (klasy I–III lub IV–VIII), a w rozwijanym menu zaznaczyć „Edukację informatyczną”. 
• Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę udostępnia scenariusz lekcyjny oraz film dla dzieci w wieku 13–16 lat.
• Na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji można znaleźć poradnik o cyberprzemocy dla nauczycieli, przygotowany przez Państwowy Instytut Badawczy NASK.
• Na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej jest dostępny poradnik dla szkół przygotowany przez Fundację Dzieci Niczyje.
• Ogólnopolska Sieć Edukacyjna udostępnia scenariusz lekcyjny o cyberprzemocy i szereg materiałów dodatkowych dla pedagogów i nauczycieli.
• Na stronie Edukacji medialnej można znaleźć pomysł na lekcję o cyberprzemocy, dodatkowe materiały i przykład zadania dla uczniów. W witrynie znajduje się cały program Mobilne bezpieczeństwo, poświęcony lekcjom o właściwym zachowaniu w wirtualnej przestrzeni.
• Zintegrowana Platforma Edukacyjna posiada w swoich zasobach szereg lekcji i programów, dotyczących bezpiecznego korzystania z internetu. Uczniowie mogą z nich skorzystać w szkole lub w domu.

Kolejnym ważnym aspektem zapobiegania cyberprzemocy w szkołach jest posiadanie procedury postępowania w przypadku ujawnienia cyberprzemocy. Uczniowie powinni wiedzieć o jej istnieniu, a personel korzystać z niej, gdy tylko zajdzie taka potrzeba. Na najbliższej wywiadówce możesz spytać o to, czy szkoła Twojego dziecka posiada taką procedurę.

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Natu.Care Kolagen Premium dla zdrowia stawów, skóry, paznokci i włosów. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 5 000 lub 10 000 mg. Przebadany przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej

Efekty zaczęłam dostrzegać po około 5 tygodniach. Włosy są nawilżone, przestały też wypadać. Moja wrażliwa cera przestała się przesuszać. Plus za pyszny smak!

@Milena Dlugosz

Zobacz więcej

Jak reagować na cyberprzemoc

Co zrobić, gdy dziecko powiedziało Ci lub podejrzewasz, że jest ofiarą prześladowań w internecie? Po pierwsze – pamiętaj, że cyberprzemoc jest często kontynuacją przemocy, której ofiara doświadcza w rzeczywistym świecie. Postaraj się dowiedzieć, czy jest tak również w przypadku Twojego dziecka. Wówczas działania, które podejmiesz, nie powinny się ograniczać wyłącznie do rozwiązania problemu w sieci.

Czasem zdarza się też tak, że do aktów wirtualnej przemocy doprowadził zwykły konflikt, np. o względy chłopaka lub dziewczyny. Nastolatki często przenoszą swoje kłótnie do internetu, nie zdając sobie sprawy z tego, jak opłakane mogą być skutki.

Niezależnie od przyczyny, nigdy nie bagatelizuj cyberprzemocy. Nie traktuj jej jako niegroźnego dogryzania sobie w sieci albo głupich żartów, którymi dziecko nie powinno się przejmować. Zwykłe żarty od wyśmiewania i szczucia dzieli cienka linia, którą wyznaczyć mogą tylko odczucia Twojego dziecka.

Unikaj tych komunikatów:

• Niech sobie piszą.
• Nie przejmuj się.
• W końcu im się znudzi.
• No to po co wchodzisz na tę grupę/ wysyłasz te zdjęcia/ wstawiasz posty.
• Widzisz, jakbyś tyle nie siedział/a w internecie, to nic by się nie stało.

Zamiast tego okaż dziecku zrozumienie i wsparcie. Postaraj się dowiedzieć jak najwięcej o sprawie, wykaż swoje zainteresowanie i przede wszystkim nie oceniaj – nawet jeżeli Twoje dziecko zachowało się nierozsądnie.

Oprócz rozmowy i otoczenia dziecka opieką, podejmij też działania, by ukrócić ataki cyberprzemocy oraz wyciągnąć konsekwencje w stosunku do jej sprawcy.

Zbierz dowody

Jeżeli uznacie, że granice zwykłego konfliktu zostały przekroczone, zbierzcie dowody cyberprzemocy. Mogą to być:

• treści wiadomości SMS i emaili,
• zrzuty ekranu ze stron internetowych i portali społecznościowych, w tym komentarzy lub wiadomości prywatnych,
• adresy stron internetowych i portali, na których dochodziło do cyberprzemocy,
• nazwy użytkowników i kont, które dopuszczały się ataków oraz tych, którzy mogli widzieć szkalujące treści (np. członków zamkniętych grup lub pokoi czatowych),
• rozmowy na czatach i w komunikatorach.

Jak utrwalić takie dowody?

1. Najłatwiej zrobić print screen ekranu komputera lub telefonu, wkleić go np. do dokumentu Word i zapisać.
2. W przypadku wiadomości SMS lub nagrań na poczcie głosowej, zapisz je w pamięci telefonu. Przypomnij dziecku, aby ich nie kasowało.
3. Rozmowy z komunikatorów oraz czatów można skopiować, wkleić i zapisać w pliku tekstowym.
4. Przy emailach ważna jest nie tylko treść wiadomości, ale też nadawca i godzina wysłania. Najlepiej nie usuwać ich ze skrzynki odbiorczej, a jeśli chcesz dodatkowo je skopiować, najlepiej zrób zrzut ekranu, na którym widoczne będą wszystkie dane.

Żądaj usunięcia treści

Po utrwaleniu dowodów skontaktuj się z administratorem danej strony lub portalu i zażądaj interwencji w związku z zaistniałą sytuacją: usunięcia obraźliwych treści i zablokowania kont lub profili agresora.

Większość serwisów ma w swoich regulaminach punkty dotyczące cyberprzemocy. Przy zgłoszeniu warto powołać się na konkretne zapisy, a także dołączyć zebrane dowody.

Zgodnie z art. 14 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, administrator ma obowiązek podjąć odpowiednie działania. Nie powinien więc zostawić Twojej wiadomości bez odpowiedzi.

Aby skontaktować się z administratorem, możesz skorzystać z przycisku „Zgłoś naruszenie”. Na wielu portalach jest on dostępny przy treści postów lub komentarzy. Jeżeli nie ma takiej opcji, skorzystaj z danych dostępnych w zakładce Kontakt.

Poinformuj o cyberprzemocy

W przypadku przemocy rówieśniczej, o ile to możliwe, porozmawiaj ze sprawcą lub jego rodzicami. Jeśli nie czujesz się bezpiecznie, zrób to przy świadkach lub skontaktuj się na piśmie. W przypadku, gdy agresorem lub świadkami są uczniowie szkoły, do której chodzi Twoje dziecko, dobrym pomysłem będzie też poinformowanie o sytuacji dyrekcji i wychowawcy.

Zgłoś cyberprzemoc

Jeśli masz podejrzenie, że w związku z cyberprzemocą zostało popełnione przestępstwo – zgłoś sprawę na policję lub do prokuratury. Dostarcz też wszystkie zebrane dowody.

Pamiętaj, że w przypadku podjęcia działania przez te organy, Twoje dziecko uzyska w postępowaniu status pokrzywdzonego oraz świadka. Oznacza to, że czeka go przesłuchanie. Takie doświadczenie z pewnością nie będzie łatwe. Przesłuchiwane osoby często mają wrażenie, że to im zarzuca się winę, co wiąże się z dużym stresem. Postaraj się przygotować dziecko na to doświadczenie.

Co zrobić, gdy Twoje dziecko stosuje cyberprzemoc

To może być szok – dowiedzieć się, że Twoje dziecko jest sprawcą przemocy w wirtualnym świecie. Z pewnością nie jest łatwo zaakceptować fakt, że syn lub córka krzywdzi innych. Jednak to od Twojej reakcji mogą zależeć konsekwencje, jakie poniesie dziecko i przede wszystkim wnioski, które wyciągnie ze swojego zachowania na przyszłość. 

Zanim podejmiesz kolejne działania, porozmawiaj z dzieckiem i dowiedz się, jakie miało motywy. Większość sprawców cyberprzemocy wcale nie chce nikogo krzywdzić z rozmysłem. Swoje zachowania traktują jako żarty, nie zdając sobie sprawy z tego, jak dotkliwie mogą zranić drugą osobę.

Od tego, czego dowiesz się od dziecka, będą zależały Twoje dalsze kroki. Innej reakcji wymaga osoba, która stosowała cyberprzemoc z rozmysłem i świadomie, a innej ta, która nie zdawała sobie sprawy ze skutków swoich czynów.

Pamiętaj, że Twoje działanie ma na celu zatrzymanie cyberprzemocy i skłonienie dziecka do przemyślenia swoich działań. 

Rzeczy, które możesz zrobić w ramach interwencji to:

• powiedzenie dziecku o konsekwencjach: zarówno o tym, jak dużą krzywdę wyrządziło drugiej osobie, jak i o skutkach prawnych, które mogą je spotkać,
• oczekiwanie natychmiastowego usunięcia przemocowych wpisów lub materiałów,
• jeżeli szkodliwe treści zostały rozesłane do innych osób, poleć, by dziecko skontaktowało się z nimi i poprosiło o ich skasowanie i nierozpowszechnianie dalej,
• poradzenie, aby przeprosiło ofiarę,
• sprawdzenie, czy dziecko wykonało Twoje polecenia. 

Jeśli widzisz, że dziecko okazuje skruchę i nie zdawało sobie sprawy ze szkodliwości swoich działań, wesprzyj je. Zapewnij, że każdy popełnia czasem błędy, ale większość z nich da się naprawić. Możesz także sam skorzystać z profesjonalnej pomocy terapeuty, który doradzi odpowiednie zachowanie.

Gdzie szukać pomocy

 W sieci i poza nią jest wiele miejsc, gdzie możesz uzyskać wsparcie. Pamiętaj: ani Ty ani Twoje dziecko nie jesteście pozostawieni sami sobie.

W internecie

Wraz z rozwojem cyfrowego świata powstało wiele organizacji, które bezpłatnie udostępniają materiały edukacyjne dla rodziców, prowadzą infolinie lub telefony zaufania. Do największych z nich należy Państwowy Instytut Badawczy NASK.

NASK wraz z różnymi fundacjami prowadzi m.in. działalność edukacyjną, badawczą, a nawet operacyjną w celu zwiększenia bezpieczeństwa użytkowników internetu, w szczególności dzieci i młodzieży.

Instytut posiada wiele witryn dotyczących cyfryzacji, w tym między innymi wspomniany wcześniej punkt kontaktowy na stronie dyzurnet.pl oraz punkt zgłoszeń dla niebezpiecznych witryn i SMS–ów na cert.pl. Kolejnym serwisem jest saferinternet.pl, gdzie znajdziesz dużo materiałów edukacyjnych skierowanych do rodziców.

Inne strony, na które warto zajrzeć:

• Platforma edukacyjna Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. Znajdziesz tam np. Poradnik dla rodziców nastolatków „Twoje dziecko bezpieczne w sieci”.
• Witryna Ministerstwa Edukacji Narodowej – możesz pobrać podręcznik dla rodziców „Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie”.
• Organizacja Internet matters – prowadzi centrum poradnictwa dla rodziców. Znajdziesz tam wskazówki i filmy dotyczące zjawiska cyberprzemocy.

Może zdarzyć się tak, że mimo Twoich próśb dziecko nie będzie umieć rozmawiać z Tobą o cyberprzemocy, której doświadczyło. Zmuszanie do zwierzeń może przynieść odwrotny skutek – młody człowiek zamknie się w sobie. W takiej sytuacji zapewnij o swoim zrozumieniu. Czasami łatwiej jest opowiedzieć o przykrych lub wstydliwych rzeczach obcej osobie.

Możesz podsunąć dziecku te numery telefonu:

• telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111,
• dziecięcy telefon zaufania Rzecznika praw dziecka: 800 12 12 12.

Doświadczeni eksperci wysłuchają i doradzą dziecku, co powinno zrobić.

U specjalisty

Niezależnie od tego, jak dotkliwa Twoim zdaniem była cyberprzemoc, rozważ skorzystanie z pomocy psychologa lub psychoterapeuty dziecięcego. To szczególnie ważne w przypadku toczącego się postępowania na policji lub w prokuraturze oraz gdy przemoc nie ograniczała się tylko do wirtualnych prześladowań, ale występowała również w realnym świecie.

Czujesz bezradność i frustrację? Masz prawo nie wiedzieć, jak się zachować. To trudna i nietypowa sytuacja. Dlatego skorzystanie z pomocy profesjonalisty może być najlepszym rozwiązaniem, które dodatkowo pokaże dziecku, że traktujesz jego problem poważnie.

Specjalista pomoże dziecku poradzić sobie z trudnymi emocjami, a także wypracować odpowiednie postawy i mechanizmy obronne na przyszłość. Dzięki współpracy z psychologiem lub terapeutą dziecko będzie mogło odbudować swoją pewność siebie, poczucie sprawczości i kontroli nad swoim życiem oraz poczucie własnej wartości. Profesjonalista oceni też stan psychiczny dziecka i w razie konieczności zaleci wizytę u psychiatry. 

Cyberprzemoc a prawo

Mimo tego, że w polskich przepisach próżno szukać definicji cyberprzemocy, nie oznacza to, że wobec sprawców nie można wyciągnąć konsekwencji prawnych. Wirtualna przemoc może być ścigana na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń.

Najczęściej powoływane artykuły to:

• art. 212 i 216 Kodeksu karnego – w przypadkach znieważenia i zniesławienia (np. wstawiania obraźliwych postów, wulgarnych komentarzy, upubliczniania przerobionych zdjęć lub udostępniania filmów, które pokazują ofiarę w intymnych/ wstydliwych sytuacjach),
• art. 267 i 268a Kodeksu karnego – w przypadkach włamań na pocztę elektroniczną lub konta na portalach społecznościowych i inne miejsca chronione hasłem (np. włamania na blog i dokonania zmian w treści, włamania na pocztę i rozsyłania w imieniu dziecka maili),
• art. 190 i 191 Kodeksu karnego – w przypadkach gróźb i szantażu (np. gróźb otrzymywanych w komentarzach pod postami, straszenia upublicznieniem prywatnych zdjęć),
• art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego – w przypadkach upublicznienia wizerunku bez zgody dziecka (np. wstawienia zdjęć na portal społecznościowy, rozesłania do znajomych filmu z udziałem ofiary, ale też użycia pseudonimu lub danych osobowych),
• art. 107 Kodeksu wykroczeń – w przypadkach nękania (np. uporczywego wysyłania wiadomości: SMS, na portalach społecznościowych, czy komunikatorach, a także maili wbrew woli odbiorcy),
• art. 141 Kodeksu wykroczeń – w przypadkach stosowania wulgaryzmów i nieprzyzwoitych treści.

Często agresorzy, czując się bezkarnymi, łamią swoim zachowaniem kilka przepisów jednocześnie. Szklany ekran oddzielający ich od ofiary stwarza poczucie anonimowości.

Prawda jest jednak taka, że te osoby wcale nie są anonimowe. Policja dysponuje szeregiem narzędzi umożliwiających wykrycie większości sprawców cyberprzemocy, zwłaszcza że zazwyczaj są oni znani ofierze.

Powiązanie ich ze sprawą i udowodnienie przestępstwa lub wykroczenia nie jest tak trudne, jak wydaje się domorosłym „hakerom”. Większość z nich unika odpowiedzialności tylko dlatego, że ofiary nie zgłaszają ataków.

Wszyscy mamy wpływ na to, jak wygląda wirtualny świat, w którym funkcjonujemy. Nie ignoruj hejtu i innych form cyberprzemocy, nawet gdy jesteś tylko świadkiem. Dzieci najlepiej uczą się przez naśladowanie - pokaż, że każdy z nas ma moc w walce z wirtualną przemocą.

Podsumowanie