- Ciąża
- In vitro krok po kroku: co to jest, na czym polega, jaka jest cena i skuteczność
In vitro krok po kroku: co to jest, na czym polega, jaka jest cena i skuteczność
In vitro jest szansą dla wielu rodzin, by doczekać się upragnionego dziecka. Ale ta procedura wzbudza dużo kontrowersji. Internet jest przepełniony informacjami o in vitro, ale (jak się domyślasz) nie wszystkie są prawdziwe.
Poniższy artykuł powstał we współpracy z dr. n. med. Arturem Drobniakiem, ginekologiem i współzałożycielem Feminature Clinic, który specjalizuje się w leczeniu niepłodności. Dzięki temu możesz mieć pewność, że wszystko, co przeczytasz, bazuje na badaniach medycznych oraz doświadczeniu lekarza i nie powiela internetowych mitów.
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest in vitro
- Jak wygląda zabieg
- Jak się do niego przygotować
- Jaka jest skuteczność in vitro
- Jakie są koszty
Zobacz też:
Co to jest in vitro
In vitro (zapłodnienie in vitro) to tzw. zapłodnienie pozaustrojowe. Jest jedną z metod leczenia niepłodności. Polega na połączeniu żeńskiej komórki jajowej oraz męskiego plemnika poza organizmem kobiety.
Wcześniej pobraną komórkę jajową umieszcza się w płynie zawierającym plemniki. Po maksymalnie dwóch dniach od pobrania oocytów (czyli komórek, z których powstają komórki jajowe) od pacjentki większość z nich jest już zapłodniona i w zarodkach dochodzi do pierwszych podziałów komórkowych.
W niektórych przypadkach nasienie zawiera zbyt mało plemników albo nie są one wystarczająco ruchliwe, czy też mają nieprawidłową budowę i samoistne połączenie się komórek rozrodczych nie jest możliwe. Wówczas, przy użyciu specjalnych mikroigieł i pod „okiem” mikroskopu, wyselekcjonowany potencjalnie najlepszy pojedynczy plemnik jest wprowadzany bezpośrednio do komórki jajowej.
Co znaczy nazwa in vitro?
In vitro (łac.) oznacza „w szkle”, ponieważ proces odbywa się w warunkach laboratoryjnych poza żywym organizmem. Procesy zachodzące wewnątrz organizmu określa się jako „in vivo”, co dosłownie oznacza „na żywym”.
Jak przebiega procedura in vitro
Procedura zapłodnienia metodą in vitro składa się z czterech etapów i trwa około czterech tygodni. Jeśli zastanawiasz się nad poddaniem się tej metodzie – oto, na co musisz się przygotować.
Etap 1. Stymulacja jajników
Podczas standardowego cyklu miesiączkowego w Twoim układzie rozrodczym powstaje jedna komórka jajowa. Aby zwiększyć skuteczność metody in vitro, lekarz będzie potrzebował ich więcej.
Właśnie po to stosuje się kontrolowaną stymulację jajników. Lekarz przepisze Ci odpowiednie leki podawane w formie zastrzyków podskórnych. W trakcie jednego cyklu miesiączkowego w Twoim organizmie zwykle urośnie około 10 do 20 pęcherzyków zawierających oocyty, czyli komórki jajowe.
Ważne!
Możliwym, ale bardzo rzadkim powikłaniem stymulacji jajników jest zespół hiperstymulacji jajników. Jego wynikiem jest m.in. powstanie kilkunastu torbieli w stymulowanych jajnikach i ogromna produkcja estrogenów i cytokin zapalnych. W łagodnej postaci pacjentka odczuwa wzdęcia, nudności lub wymioty. W ciężkiej może dojść do powstania wodobrzusza, któremu towarzyszy silny ból. Zespół hiperstymulacji jajników może nawet prowadzić do wysięku w jamie opłucnej, co wpływa na pracę płuc. W naczyniach krwionośnych jest coraz mniej płynu i spada ciśnienie krwi, co może w wyjątkowych przypadkach prowadzić nawet do niewydolności nerek. Ciężka postać zespołu hiperstymulacji jajników występuje w 0,1% do 3% wszystkich cykli stymulacji.
Zespół hiperstymulacji jajników można skutecznie leczyć, więc najważniejsze, abyś udała się do lekarza zawsze, gdy wystąpią niepokojące objawy.
In vitro można również przeprowadzić, stosując komórki jajowe dawczyni (obcej osoby), jeżeli względy medyczne wykluczają użycie oocytów pacjentki lub gdy kobieta nie ma już własnych oocytów odpowiedniej jakości. Wówczas nie przechodzi ona etapu stymulacji jajników.
To samo dotyczy męskiego nasienia. Może pochodzić od partnera lub anonimowego dawcy.
Etap 2. Pobranie komórek rozrodczych
W odpowiednim momencie rosnące pęcherzyki jajnikowe zostaną pobrane przez lekarza podczas zabiegu punkcji jajników.
W międzyczasie mężczyzna oddaje świeże nasienie, które potem zostanie odpowiednio przygotowane do użycia.
Etap 3. Zapłodnienie komórek in vitro
Twoje komórki jajowe zostaną przeniesione do odpowiedniego naczynia laboratoryjnego, gdzie dołączą do nich plemniki (około 50 do 100 tysięcy). Po około 12–18 godzinach najczęściej dochodzi do samoistnego połączenia się komórek rozrodczych, czyli zapłodnienia.
Ciekawostka
Polskie prawo zabrania zapłodnienia in vitro więcej niż sześciu komórek jajowych, ale dopuszcza wyjątki od tej restrykcji. Lekarz może zdecydować o zapłodnieniu większej liczby komórek rozrodczych, gdy: pacjentka ma ponad 35 lat, uzasadniają to inne choroby współistniejące z niepłodnością, wykonano już dwie nieskuteczne próby zapłodnienia metodą in vitro.
Jeżeli plemniki nie są w stanie przebić się przez komórkę jajową, jest ich zbyt mało lub są gorszej jakości, można im „pomóc” stosując metodę ICSI. Unieruchomiony plemnik wprowadza się wówczas bezpośrednio do komórki jajowej za pomocą mikroigły.
Zapłodnione komórki jajowe utworzą zarodki, które będą dzielić się przez trzy do pięciu dni.
W szczególnych przypadkach istnieje możliwość wykonania diagnostyki preimplantacyjnej, czyli badania materiału genetycznego zarodków pod kątem wad i chorób genetycznych.
Etap 4. Umieszczenie zarodków w macicy
W okresie najczęściej od trzech do pięciu dni lekarz dokonuje tzw. embriotransferu, czyli przeniesienia zarodka do macicy.
Zarodki są oceniane pod kątem stopnia rozwoju. Jako pierwsze wybiera się te najlepiej rozwinięte. Liczba zarodków, które zostaną umieszczone w macicy, zależy w szczególności od wieku pacjentki.
Czego spodziewać się przy zabiegu in vitro
Jeżeli zdecydujesz się na tę metodę zapłodnienia, czekają Cię dwa zabiegi.
Pierwszy to pobranie oocytów. Zazwyczaj wykonuje się go na fotelu ginekologicznym, w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym dożylnym (czyli w narkozie). Za pomocą specjalnej igły i pod kontrolą ultrasonografu lekarz wkłuwa się w pęcherzyki Graafa i pobiera płyn oraz oocyty. Zabieg trwa około 15–30 minut, w zależności od liczby rosnących pęcherzyków.
Drugi zabieg to transfer zarodka do macicy. Jest krótki i bezbolesny, więc nie wymaga znieczulenia ani rekonwalescencji. Odbywa się na fotelu ginekologicznym. Za pomocą specjalnego cewnika (cienkiej rurki) i również pod kontrolą ultrasonografu ginekolog wprowadzi zarodek lub zarodki do wnętrza macicy przez szyjkę macicy.
Po 7–10 dniach od zabiegu należy wykonać test ciążowy, by sprawdzić, czy procedura się udała.
Ważne!
Jeżeli wynik testu ciążowego będzie negatywny, możesz rozważyć z lekarzem powtórzenie testu ciążowego. Kolejny ujemny test oznacza, że procedura najprawdopodobniej się nie powiodła.
Sprawdź jakie objawy ciąży możesz u siebie zaobserwować.
Jak przygotować się do zabiegów
Dr n. med. Artur Drobniak wyjaśnia:
Kobieta, która przechodzi stymulację hormonalną do procedury in vitro, powinna się oszczędzać – szczególnie w dniach poprzedzających punkcję jajników. Na skutek dużej ilości estrogenów we krwi często dochodzi do zatrzymywania wody i powstawania obrzęków, niekiedy występują też nudności.
W tym czasie nie planuj wyjazdów lub intensywnych ćwiczeń fizycznych. Dla powodzenia całej procedury unikaj też stresujących wydarzeń – na tyle, o ile to możliwe.
W związku ze znieczuleniem ogólnym bezpośrednio przed zabiegiem punkcji jajników należy pozostawać na czczo przez sześć godzin i wykonać zalecone przez lekarza badania z krwi.
Transfer zarodka do macicy to z kolei mało inwazyjny zabieg, który nie wymaga specjalnego przygotowania, poza przyjmowaniem zaleconych przez lekarza leków.
Skuteczność in vitro
Niestety w Polsce nie prowadzi się wystandaryzowanych badań skuteczności in vitro. Większość dostępnych badań została przeprowadzona na pacjentach z USA, jednak tam wskaźniki skuteczności in vitro są wyższe niż europejskie – między innymi dlatego, że w USA dopuszcza się transfer większej liczby zapłodnionych zarodków.
Jednym z europejskich krajów, które prowadzą statystyki dotyczące in vitro, jest Wielka Brytania. Monitoruje się tam postępy tej metody leczenia niepłodności już od 1991 roku. Poniższe dane będą oparte o brytyjskie badania.
Skuteczność in vitro mierzy się jako procent urodzeń przypadający na liczbę przeniesionych do macicy zarodków.
Według najnowszego raportu Human Fertilisation & Embryology Authority w 2019 roku skuteczność in vitro dla kobiet poniżej 35. roku życia wynosiła 32% i znacznie spadała wraz z wiekiem:
Powyższe dane wskazują, że nawet u młodych kobiet może być potrzeba wykonania 3 cykli in vitro, by doczekać się upragnionego dziecka. Im kobieta jest starsza i bardziej obciążona chorobami, tym szanse na urodzenie dziecka są mniejsze.
Na szczęście nie zawsze pacjentka będzie musiała przechodzić całą procedurę od początku.
Krioprezerwacja zarodków
Jeżeli na etapie wyboru odpowiednich zarodków do implantacji okaże się, że prawidłowo rozwija się więcej zarodków niż potrzeba, mogą one zostać zamrożone. Właśnie tym jest krioprezerwacja zarodków.
Jeżeli pierwszy cykl procedury in vitro nie zakończy się ciążą, zarodki można rozmrozić i użyć do kolejnego embriotransferu. Dzięki temu rozwiązaniu nie trzeba po raz kolejny przechodzić kosztownej i obarczonej ryzykiem skutków ubocznych stymulacji hormonalnej.
Niestety, pomimo coraz skuteczniejszych metod zamrażania zarodków, nie wszystkie przeżywają ten proces. Obecnie szacuje się, że przeżywalność po rozmrożeniu wynosi 70%–99%, w zależności od zastosowanej metody i wieku pacjentki. Warto zaznaczyć, że zamrożone zarodki zwykle przeżywają wiele lat (nawet 30) i są znacznie lepszej jakości niż zamrożone komórki jajowe.
Ile kosztuje in vitro
Zapłodnienie in vitro nie jest najtańszą metodą leczenia niepłodności. Pełna procedura to koszt około 8 000–10 000 zł przy klasycznym zapłodnieniu. Jeżeli niezbędne jest wprowadzenie plemnika do komórki jajowej (ICSI), cena może wzrosnąć o kolejne kilka tysięcy złotych.
Kwoty obejmują pełną procedurę in vitro, od stymulacji jajników, aż do kontroli zagnieżdżenia się zarodków w macicy. Nie zawierają jednak kosztów leków niezbędnych do przeprowadzenia całej procedury. Dodatkowym kosztem będzie też zamrożenie zarodków.
Refundacja in vitro
Od 2016 roku Polska nie refunduje tej metody leczenia niepłodności. Jest ona dostępna jedynie prywatnie. Jednak część samorządów (miast, gmin i województw) przygotowała specjalne programy dofinansowania, z których mogą skorzystać ich mieszkańcy.
Kwota dofinansowania w większości miast wynosi 5 000 zł. Najwięcej można uzyskać w Warszawie i Gdańsku (6 000 zł).
W 2022 roku programy dofinansowujące in vitro są realizowane w:
- Bydgoszczy,
- Chojnicach,
- Częstochowie,
- Gdańsku,
- Gorzowie Wielkopolskim,
- Jelczu-Laskowicach,
- Kielcach,
- Kobylnicy,
- Kołobrzegu,
- Koszalinie,
- Krakowie,
- Nowogardzie,
- Oławie,
- Ostrowie Wielkopolskim,
- Poznaniu,
- Radomiu,
- Radomsku,
- Słupsku,
- Sopocie,
- Sosnowcu,
- Świdnicy,
- Świebodzinie,
- Szczecinie,
- Tarnowie Podgórnym,
- Warszawie,
- Włocławku,
- Wrocławiu,
- województwie lubuskim,
- województwie mazowieckim,
- województwie warmińsko-mazurskim.
Aby dowiedzieć się więcej o kryteriach i zasadach programu realizowanego w Twoim regionie, kliknij miasto lub województwo z powyższej listy. Możesz też sprawdzić na stronie konkretnej kliniki leczenia niepłodności, czy korzysta z dofinansowań.
Podsumowanie
Zapamiętaj:
- Zapłodnienie In vitro to metoda połączenia żeńskich i męskich komórek rozrodczych poza organizmem kobiety.
- Zapłodnienie można przeprowadzić przy użyciu komórek rozrodczych pacjentki bądź dawczyni komórek. Dawcą nasienia może być zarówno partner, jak i anonimowy dawca.
- Procedura (cykl) in vitro składa się z czterech etapów: stymulacji jajników, pobrania oocytów, zapłodnienia w warunkach laboratoryjnych oraz transferu zarodków do macicy.
- Zabiegi związane z procedurą in vitro są mało inwazyjne.
- Koszt związany z procedurą in vitro zaczyna się od około 8000 zł (najczęściej 12 000 - 14 000 zł) i nie jest refundowany przez NFZ. Możesz jednak skorzystać z samorządowych programów dofinansowań.
FAQ
Wraz z dr. n. med. Arturem Drobniakiem, odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania:
Inseminacja a in vitro – jaka jest różnica?
Podczas procedury in vitro męskie i żeńskie komórki rozrodcze są ze sobą łączone w warunkach laboratoryjnych, poza organizmem kobiety. Inseminacja polega na wprowadzeniu odpowiednio przygotowanego wcześniej nasienia bezpośrednio do jamy macicy kobiety. Proces zapłodnienia zachodzi więc w tym przypadku w organizmie pacjentki.
Ile trwa procedura in vitro?
W zależności od konkretnego przypadku oraz zastosowanych metod cykl in vitro od stymulacji jajników, aż do transferu zarodków w macicy trwa od dwóch do sześciu tygodni.
Dlaczego in vitro nie udaje się za pierwszym razem?
Zapłodnienie in vitro często udaje się za pierwszym razem. W przybliżeniu jest na to około 30-35% szans. To czy cykl zakończy się ciążą, zależy m.in. od Twojego wieku, jakości materiału genetycznego, czy chorób, na które się leczysz. Im młodsza jest pacjentka i im lepsze jest nasienie partnera, tym większe są szanse na zajście w ciążę już za pierwszym razem. Bardzo ważne jest też odpowiednie zbadanie obojga partnerów na etapie jeszcze przed procedurą in vitro, by ograniczyć ryzyko niepowodzenia zapłodnienia pozaustrojowego.
Ile komórek zapładnia się do in vitro?
Ustawa o leczeniu niepłodności ogranicza ilość zapładnianych in vitro komórek jajowych do sześciu. Aby można było dokonać zapłodnienia większej liczby, muszą zostać spełnione odpowiednie przesłanki medyczne.
Czy każda para z niepłodnością musi być leczona przy pomocy in vitro?
Do procedury zapłodnienia pozaustrojowego nie są kwalifikowane wszystkie pary, u których naturalne starania nie przynoszą skutku. Bardzo wiele par zachodzi w ciąże poprzez seks i tradycyjne zapłodnienie, będąc diagnozowanymi i leczonymi na etapie poprzedzającym zapłodnienie pozaustrojowe.
Często niepłodność ma związek z chorobami metabolicznymi czy zaburzeniami hormonalnymi, które można skutecznie leczyć. Istnieją też wady anatomiczne lub funkcjonalne narządu rodnego, które można operacyjnie lub zabiegowo skorygować.
Są jednak sytuacje, w których in vitro jest jedyną skuteczną metodą leczenia, takie jak niedrożne jajowody lub możliwość uzyskania plemników jedynie z punkcji jądra.
Czy ciąża po in vitro jest obarczona większym ryzykiem powikłań lub poronień?
To pytanie często pojawia się w dyskusji o in vitro. Ocena ciąży powstałej w wyniku zapłodnienia pozaustrojowego została dokładnie przebadana. Faktycznie, stwierdza się większy odsetek poronień po in vitro niż w ciąży po naturalnym poczęciu. Jednak musimy pamiętać, że ciąża po in vitro jest monitorowana w zasadzie od pierwszego dnia od powstania zarodka.
Tymczasem o ciąży poczętej naturalnie często nie wiemy na jej wczesnym etapie, gdy może dojść do poronienia. Niejednokrotnie kobieta nie zdaje sobie sprawy z tego, że była w ciąży i doszło do samoistnego poronienia (które jest normalnym zjawiskiem).
Często sugeruje się, że ciąże po zapłodnieniu in vitro mają więcej powikłań, bo są to ciąże mnogie. Porównując ciążę mnogą (np. bliźniaczą) po in vitro z ciążą mnogą (np. bliźniaczą) naturalnie poczętą, nie ma większej częstotliwości powikłań po in vitro. Potencjalne powikłania są związane z samym faktem ciąży mnogiej, a nie rodzajem zapłodnienia.
Źródła
Zobacz wszystkie
Choe, J., & Shanks, A. L. (2022). In Vitro Fertilization. W StatPearls. StatPearls Publishing. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562266/
Female Reproductive System (for Parents)—Nemours KidsHealth. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://kidshealth.org/en/parents/female-reproductive-system.html
Fertility treatment 2019: Trends and figures | HFEA. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.hfea.gov.uk/about-us/publications/research-and-data/fertility-treatment-2019-trends-and-figures/
Gil-Salom, M., Romero, J., Rubio, C., Ruiz, A., Remohí, J., & Pellicer, A. (2000). Intracytoplasmic sperm injection with cryopreserved testicular spermatozoa. Molecular and Cellular Endocrinology, 169(1–2), 15–19. https://doi.org/10.1016/s0303-7207(00)00345-2
Gil-Salom, M., Romero, J., Rubio, C., Ruiz, A., Remohı́, J., & Pellicer, A. (2000). Intracytoplasmic sperm injection with cryopreserved testicular spermatozoa. Molecular and Cellular Endocrinology, 169(1), 15–19. https://doi.org/10.1016/S0303-7207(00)00345-2
Grygoruk, C., Mrugacz, G., Ratomski, K., Grusza, M., Talecka-Niczyporuk, A., & Pietrewicz, P. (2012). Practical aspects of embryo transfer. Nowa Pediatria. https://www.czytelniamedyczna.pl/4073,praktyczne-aspekty-transferu-zarodklw.html
Konc, J., Kanyó, K., Kriston, R., Somoskői, B., & Cseh, S. (2014). Cryopreservation of Embryos and Oocytes in Human Assisted Reproduction. BioMed Research International, 2014, 307268. https://doi.org/10.1155/2014/307268
Kumar, P., Sait, S. F., Sharma, A., & Kumar, M. (2011). Ovarian hyperstimulation syndrome. Journal of Human Reproductive Sciences, 4(2), 70–75. https://doi.org/10.4103/0974-1208.86080
Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. O leczeniu niepłodności. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20150001087
Zapłodnienie pozaustrojowe—Szkolnictwo.pl. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://szkolnictwo.pl/szukaj,Zap%C5%82odnienie_pozaustrojowe
Redakcja
Poznaj zespółRedaktorka HiJunior
Emilia Moskal specjalizuje się w tekstach z zakresu medycyny i psychologii, w tym treściach dla podmiotów medycznych. Jest wielbicielką prostego języka i komunikacji przyjaznej czytelnikowi. W HiJunior pisze edukacyjne artykuły dla rodziców.
Specjalista ginekologii i położnictwa
Dr n. med. Artur Drobniak, specjalista położnictwa i ginekologii. W praktyce klinicznej zajmuje się pacjentkami z niepłodnością, zaburzeniami hormonalnymi, otyłością czy też chorobami tarczycy. Przez wiele lat związany z Kliniką Endokrynologii Ginekologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, współzałożyciel i Dyrektor Medyczny Feminature Clinic w Warszawie. Nauczyciel akademicki, wykładowca dla lekarzy w kursach kształcenia podyplomowego. Dyrektor Centralnego Ośrodka Badań Innowacji i Kształcenia Naczelnej Izby Lekarskiej
maj 30
W tym artykule znajdziesz wszystko, co powinnaś wiedzieć o 4. tygodniu ciąży.
mar 24
Zobacz, jak odżywiać się w ciąży, aby zadbać o bezpieczeństwo, zdrowie i apetyt.
mar 23
Inspiracje na organizację, dekoracje i prezenty na baby shower.