Objawy ciąży: fałszywe, bardzo wczesne, przy nieregularnym cyklu i jak odróżnić od okresu

Sprawdź, jakie są objawy ciąży, z czym możesz je pomylić i co zrobić, by wiedzieć na 100%, czy za kilka miesięcy Twoja rodzina się powiększy.
Emilia Moskal - Redaktorka HiJunior
Tekst
Emilia Moskal
Emilia Moskal - Redaktorka HiJunior
Tekst
Emilia Moskal
Redaktorka HiJunior

Emilia Moskal specjalizuje się w tekstach z zakresu medycyny i psychologii, w tym treściach dla podmiotów medycznych. Jest wielbicielką prostego języka i komunikacji przyjaznej czytelnikowi. W HiJunior pisze edukacyjne artykuły dla rodziców.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Nina Wawryszuk - Redaktorka HiJunior
Fact-checking
Nina Wawryszuk
Nina Wawryszuk - Redaktorka HiJunior
Fact-checking
Nina Wawryszuk
Redaktorka HiJunior

Redaktorka specjalizująca się w branżach sport, health & beauty. Szczególnie interesuje ją psychosomatyka i suplementacja sportowa.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

11 stycznia, 2024
Redakcja:

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

24 min
Media o nas:

W internecie aż roi się od list objawów ciąży, które rzekomo możesz zaobserwować już na samym początku. Poranne wymioty, które spadają na Ciebie jak grom z jasnego nieba? Filmowe, ale czy możliwe? Sprawdź!

Dlaczego możesz nam zaufać
Informacja o reklamach

Ten artykuł powstał głównie na podstawie podręcznika akademickiego Położnictwo i ginekologia, Grzegorza H. Bręborowicza oraz wiedzy i doświadczenia zawodowego Specjalistki ginekologii i położnictwa, lek. med. Moniki Drobniak z Feminature Clinic.

Jesteś ciekawa, o ilu mitach na temat objawów ciąży zdążyłaś już przeczytać na popularnych portalach?

Z artykułu dowiesz się:

  • Kiedy możesz zaobserwować pierwsze objawy?
  • Jakie są objawy ciąży?
  • Fałszywe objawy ciąży
  • Ciąża a antykoncepcja
  • Badania diagnostyczne potwierdzające ciążę
Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Zobacz, co może zrobić dla Twojego zdrowia i urody Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Natu.Care Kolagen Premium dla zdrowia stawów, skóry, paznokci i włosów. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 5 000 lub 10 000 mg. Przebadany przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej
@Milena Dlugosz
Efekty zaczęłam dostrzegać po około 5 tygodniach. Włosy są nawilżone, przestały też wypadać. Moja wrażliwa cera przestała się przesuszać. Plus za pyszny smak!
@Milena Dlugosz
Zobacz więcej

Zobacz też:

Kiedy możesz zaobserwować pierwsze objawy ciąży?

Zmiany w Twoim organizmie rozpoczynają się już z chwilą zapłodnienia – ale czy wiedziałaś, że od momentu połączenia się plemnika z komórką jajową, do zagnieżdżenia się zarodka w macicy mija około 7 dni?

W tym czasie jajeczko łączy się z plemnikiem, zaczyna dzielić i przemierza Twoje jajowody, by bezpiecznie zakotwiczyć w macicy. Dopiero od tego momentu Twoje ciało może zacząć dawać Ci sygnały, że jesteś w ciąży.

Jeżeli uważnie obserwujesz swój organizm, zdołasz dostrzec pierwsze objawy ciąży już po 7-10 dniach od zapłodnienia. Jednak dla większości z nas, pierwszym sygnałem, który mówi, że „coś się dzieje” jest brak miesiączki.

No dobrze, ale czy da się zaobserwować symptomy ciąży jeszcze przed terminem kolejnego okresu? 

Objawy ciąży przed zatrzymaniem miesiączki

Tak! Pod warunkiem że dobrze znasz swoje ciało. Tu handicap będą miały przede wszystkim kobiety, które regularnie zapisują swoje cykle i obserwują zmiany, jakie zachodzą w ich organizmach wraz z kolejnymi fazami. Jeżeli jesteś w tej grupie – masz duże szanse zauważyć pierwsze objawy ciąży już w ciągu kilkunastu dni.

A co jeśli do tej pory nieszczególnie interesowałaś się tym tematem? Wtedy wszystko zależy od tego, jak Twój organizm zareaguje na nowego człowieka, który właśnie zaczął się w Tobie rozwijać. To bardzo indywidualna sprawa.

Możliwe, że Twoje ciało zacznie do Ciebie głośno krzyczeć o zmianach. Przed zatrzymaniem miesiączki mogą się pojawić:

  • krwawienie implantacyjne,
  • bolesność i obrzmienie piersi,
  • pobolewanie podbrzusza,
  • podwyższenie temperatury ciała (w granicach 0,5-1 stopnia Celsjusza).

Może być i tak, że jedyną informacją, którą do Ciebie wyśle, będzie właśnie brak miesiączki i przez większość ciąży będziesz czuła się znakomicie.

Nie licz też na to, że jeżeli już byłaś w ciąży, na kolejną zareagujesz tak samo. Większość mam mających więcej niż jedno dziecko twierdzi, że każda ciąża to osobna historia (wierz mi – rozmawiałam z wieloma).

Objawy ciąży w 1 trymestrze

Zanim zaczniesz czytać o poszczególnych oznakach, zobacz tabelkę, która skrótowo pokaże Ci, jakich objawów możesz doświadczyć w kolejnych tygodniach ciąży:

Objawy a tygodnie ciąży

Tydzień ciąży

Możliwe symptomy

1 tydzień

brak – to jeszcze za wcześnie

2 tydzień

krwawienie implantacyjne

3 tydzień

podwyższona temperatura ciała

tkliwość piersi

bóle w podbrzuszu

4–6 tydzień

powiększenie piersi

senność

nadwrażliwość na zapachy

uczucie pełności w żołądku

zaparcia

nasilenie zmian skórnych

zgaga

niestrawność

zmęczenie

wahania nastroju

zachcianki

tkliwość piersi

częstomocz

nudności i wymioty

brak miesiączki

7-10 tydzień

Do wcześniejszych objawów mogą dojść jeszcze:

bóle głowy (w tym migreny)

uczucie ciągnięcia w pachwinach

ból w dolnym odcinku pleców

omdlenia / zasłabnięcia

zawroty głowy

białe upławy

kreska na brzuchu

minimalne uwypuklenie podbrzusza

ciemnienie brodawek sutkowych

ostuda (przebarwienia na twarzy)

brunatne plamienia

rozchwianie emocjonalne

spadek masy ciała

zwiększone pragnienie

krwawienie dziąseł

odkładanie się tkanki tłuszczowej na biodrach

zwiększenie widoczności pieprzyków i piegów

rozstępy

Uwaga! Ta tabelka to spore uproszczenie, więc miej na uwadze kilka rzeczy:

  1. Nie wszystkie objawy muszą u Ciebie wystąpić. Prawdę mówiąc, musiałabyś mieć niesamowitego pecha, żeby zgarnąć całą pulę tych dolegliwości.

  2. Czas występowania poszczególnych objawów zależy od indywidualnych cech Twojego organizmu. Niektóre mogą pojawić się u Ciebie wcześniej, inne później, a jeszcze inne wcale (patrz punkt 1.).

OK, to jeszcze słowo wyjaśnienia odnośnie numeracji tygodni ciąży: szukając informacji o objawach ciąży dla poszczególnych tygodni, prawdopodobnie znajdziesz zupełnie inne dane. Pierwsze 2 tygodnie będą traktowane tak, jakbyś jeszcze nie była w ciąży.

Dlaczego?

Większość lekarzy oblicza wiek ciąży posługując się regułą Naegelego, choć nie jest to metoda doskonała. 

Reguła Naegelego

Według tej zasady wiek ciąży (i termin porodu) liczymy nie od momentu zapłodnienia, a od pierwszego dnia ostatniej miesiączki. Mylące? Jeszcze jak. Nasza ekspertka wyjaśnia to w prosty sposób: 

W ciążę zachodzimy na 14 dni przed kolejną miesiączką, której byśmy dostały gdyby nie ciążą. Druga faza cyklu, czyli  ta po owulacji ma stałą długość i wynosi właśnie 14 dni. Natomiast pierwsza faza cyklu może mieć różną długość.

Książkowo cykl wygląda tak:

  • pierwszy dzień miesiączki to pierwszy dzień cyklu,

  • owulacja to 14. dzień

  • 28. dzień – koniec cyklu i kolejna miesiączka.

Jeżeli Twoje cykle są tak regularne, reguła Naegelego sprawdzi się idealnie. W innych przypadkach reguła ta pomaga orientacyjnie określić wiek ciąży. Oczywiście podczas badania USG skorygujemy wiek ciąży, jeśli zajdzie taka potrzeba.

W tym artykule chciałam Ci zaoszczędzić nieintuicyjnych kalkulacji i wprost odpowiedzieć na Twoje pytanie, więc powyższą tabelkę możesz rozumieć dosłownie: współżyłaś i zastanawiasz się, czy zaszłaś w ciążę. Bez zbędnej filozofii.

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Zobacz, co może zrobić dla Twojego zdrowia i urody Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Natu.Care Kolagen Premium dla zdrowia stawów, skóry, paznokci i włosów. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 5 000 lub 10 000 mg. Przebadany przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej
@Milena Dlugosz
Efekty zaczęłam dostrzegać po około 5 tygodniach. Włosy są nawilżone, przestały też wypadać. Moja wrażliwa cera przestała się przesuszać. Plus za pyszny smak!
@Milena Dlugosz
Zobacz więcej

Jakie są objawy ciąży?

Pierwszym, o czym większość z nas myśli na hasło „objawy ciąży” jest brak okresu.

Warto jednak pamiętać, że brak okresu nie musi oznaczać ciąży i może być spowodowany wieloma innymi czynnikami, takimi jak stres, czy choroba.

Sytuacja działa też w drugą stronę: zdarza się, że na wczesnym etapie ciąży, dostaniesz miesiączki albo plamień, z którymi możesz ją pomylić.

Pamiętaj, że żaden z wymienionych w tym tekście objawów, ani nawet cały ich zestaw nie oznacza na 100%, że jesteś w ciąży. Jeżeli chcesz mieć pewność – odwiedź ginekologa.

Chciałabyś wiedzieć już teraz, jakie badania najlepiej wykonać u ginekologa? Przeskocz do sekcji o badaniach diagnostycznych potwierdzających ciążę.

Najczęstsze objawy ciąży

Zanim omówimy konkretne objawy ciąży, wyjaśnijmy, czym różnią się objawy ciąży od miesiączki.

Jak odróżnić objawy ciąży od okresu

A konkretniej, jak odróżnić objawy ciąży od PMSu?

Każda z nas wie, że PMS PMSowi nierówny. Czasem praktycznie go nie zauważamy, a innym razem mamy ochotę umrzeć. Raz nas kłuje jajnik, raz nas skręca w brzuchu.

Właśnie dlatego bardzo trudno jest się zorientować, czy dolegliwości, z którymi się mierzysz, dotyczą zbliżającej się miesiączki czy początku ciąży. Są jednak pewne kluczowe różnice:

Awersja do pokarmów

Chociaż podczas PMSu również zdarza nam się chrapka na nietypowe połączenia smakowe (nie ma to jak zagryźć pączka ogórkiem kiszonym), to już awersja do niektórych produktów jest niezwykle rzadka. Zupełnie inaczej jest podczas ciąży. Wówczas nawet jedzenie, które uwielbiałaś, może wzbudzić w Tobie odrazę.

Wygląd piersi

Tkliwość, a nawet obrzęk piersi zdarza się w zespole napięcia przedmiesiączkowego, tak samo jak w ciąży. Jednak w tym drugim przypadku ból będzie dotkliwszy i nie ustąpi w terminie spodziewanej miesiączki.

Okres utrzymywania się objawów

Dotarłyśmy do kluczowego aspektu. Dolegliwości związane z PMSem ustępują po pojawieniu się miesiączki. Jeśli dostałaś okresu i wszystko wróciło do normy, to pewnie był PMS.

Jeżeli jednak miesiączka się nie pojawiła albo pojawiła się, a mimo tego nadal odczuwasz objawy, bardzo możliwe, że zaszłaś w ciążę.

No dobrze, skoro wyjaśniłyśmy tę kwestię, pora na przegląd objawów charakterystycznych dla początku ciąży:

Śluz

W ciąży Twój organizm zacznie produkować go więcej. Wszystko po to, aby ochronić Cię przed infekcjami, które mogłyby być groźne dla rozwijającego się zarodka. 

Konsystencja wydzieliny będzie jednolita i niezbyt gęsta, a jej kolor mleczny, lub żółtawy. W ciąży śluz powinien być bezwonny.

Ważne! 

Jeżeli śluz ma zieloną lub brunatną barwę, lub gdy zauważysz w nim grudki, koniecznie udaj się do ginekologa! Niektóre infekcje pochwy mogą być groźne dla dziecka.

Kreska na brzuchu

Linea negra (kresa czarna) to ciemna linia, biegnąca od kości łonowej do pępka, a czasami nawet do żeber. Najczęściej pojawia się w drugim i trzecim trymestrze ciąży, jednak część kobiet może zauważyć ją wcześniej.

A jak powstaje?

W ciąży w Twoim organizmie zwiększa się ilość estrogenu. Ten hormon odpowiada między innymi za produkcję melaniny. To właśnie dlatego podczas ciąży ciemnieją sutki i włókna kolagenowe łączące mięśnie skośne i poprzeczne brzucha – czyli właśnie to, co nazywamy kresą czarną.

Zwiększonej produkcji melaniny zawdzięczamy też ciążową ostudę, czyli ciemne plamki na skórze twarzy i szyi.

(Wbrew krążącym mitom, linea negra nie ma wpływu na płeć dziecka). 

Wahania nastroju

Wraz z zagnieżdżeniem się zarodka w macicy w kobiecym ciele zaczyna się prawdziwa burza hormonów. Stężenia estrogenu i progesteronu rosną bardzo szybko, a hormony te odpowiadają za skrajnie różne stany emocjonalne. Czy jednak faktycznie będziesz czuć się jak na kolejce górskiej nastrojów? Posłuchajmy ekspertki:

Owszem, ze względu na hormony – głównie progesteron, może wystąpić chwiejność nastrojów i większa drażliwość, ale to nie jest tak, że kobieta przechodzi od śmiechu do łez w trzy minuty. To są głównie takie hollywoodzkie chwyty, które dobrze wyglądają w filmach, ale w życiu wcale tak nie jest.

Jeżeli jednak odczuwasz irytację, czy rozdrażnienie poza terminem PMSu, warto sprawdzić ten trop.

Ważne! 

Wahania nastrojów mogą być związane również z zaburzeniami lękowymi, czy depresją, a nawet występować przy chorobach tarczycy. Jeżeli wykluczysz ciążę, a rozchwianie emocjonalne będzie utrzymywało się przez dłuższy czas, warto, abyś zrobiła badania.

Zachcianki

Zdesperowany facet jeżdżący po mieście w środku nocy w poszukiwaniu truskawek dla swej ciężarnej ukochanej to z pewnością znany Ci z filmów obrazek. Prawda jest taka, że nie wszystkie kobiety mają zachcianki, choć to „najprzyjemniejsze” z ciążowych dolegliwości.

Co ciekawe, do tej pory nie udało się ustalić, dlaczego kobiety w ciąży miewają zachcianki spożywcze. Najbardziej wiarygodne hipotezy to:

  1. Zmiany w gospodarce hormonalnej.

  2. Organizm próbuje uzupełnić w ten sposób brakujące składniki odżywcze, które są mu potrzebne do prawidłowego odżywiania zarodka, a później płodu.

Być może obydwa założenia są prawdziwe i każda z tych przyczyn ma wpływ na pojawianie się zachcianek. 

Co jednak bardziej istotne, to że zachcianki wcale nie są kwestią „życia i śmierci”, tak jak przedstawiają to filmy. 

Mam specyficzny stosunek do mówienia o zachciankach. To naprawdę nie jest tak silny przymus, żeby pędzić w środku nocy na stację benzynową po batoniki, choć oczywiście kobiety mogą mieć większą ochotę na słodycze.

Tylko że bycie w ciąży nie zwalnia z myślenia o tym co jemy i przede wszystkim ile jemy. 

Gdy kobiety czytają o zachciankach, często podświadomie zaczynają czuć, że to przyzwolenie na objadanie się. I puszczają hamulce.  A podstawą ciąży jest zdrowa dieta! 

Żywienie w okresie ciąży programuje metabolizm dziecka na przyszłość. Dlatego pamiętajmy:  nie jemy za dwoje, tylko dla dwojga. Jeśli kobieta będzie codziennie objadać się słodyczami, bo ma na nie „zachciankę”, to nie dość, że przytyje znacznie ponad normę, ale może nabawić się cukrzycy ciążowej, a dziecko makrosomii, która zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy typu II i otyłości w późniejszy życiu. 

Nie znaczy to, że trzeba odmawiać sobie wszystkiego, ale po prostu zachowajmy umiar niezależnie od zachcianek.

Ważne! Są produkty, którym w ciąży musisz powiedzieć zdecydowane NIE:

  • surowe mięso i jaja,
  • surowe ryby i ryby wędzone na zimno,
  • sery pleśniowe, dojrzewające i typu feta (chyba, że są zrobione z pasteryzowanego mleka – wtedy możesz je jeść),
  • alkohol.

A skoro jesteśmy przy jedzeniu, omówmy mniej przyjemny z objawów ze strony układu pokarmowego.

Bóle brzucha

Ból brzucha w ciąży może pojawić się w różnym czasie – w zależności od jego przyczyny.

W bardzo wczesnym okresie możesz odczuwać ukłucia i lekkie skurcze, związane z zagnieżdżaniem się zarodka w Twojej macicy.

Na późniejszym etapie będzie to ból przypominający ten menstruacyjny, a odpowiedzialna za niego będzie powiększająca się macica.

A wydawałoby się, że przynajmniej w ciąży nie będą nas męczyć „miesiączkowe” dolegliwości…

Ważne! 

Jeżeli ból nie mija lub zaczyna mu towarzyszyć plamienie, nie zwlekaj. Szybko idź do lekarza!

Wymioty lub mdłości

Poranne mdłości i niedające się powstrzymać wymioty, to kolejny typowy obrazek, jaki mamy w głowie, gdy myślimy o początku ciąży. Nic dziwnego, w końcu towarzyszą one około 60% kobiet. Co gorsze nie ograniczają się tylko do początku dnia, a mogą doskwierać Ci przez cały czas. Dlaczego ponad połowa kobiet w ciąży tak się męczy?

Za wszystko odpowiedzialna jest gonadotropina kosmówkowa, czyli tzw. hormon ciążowy. Mówiąc w skrócie, jest on niezbędny, by ciąża rozwijała się prawidłowo, ale przy tym jego wysoki poziom jest przyczyną spowolnienia pracy układu pokarmowego i nadwrażliwości na zapachy.

Na pocieszenie powiem, że u większości kobiet nudności i wymioty zanikają w drugim trymestrze ciąży. Zobacz sama.

Źródło: Niebyl, J. R., 2010, The New England Journal of Medicine ;363:1544-50 (str. 2)

Powyższa tabelka doskonale pokazuje jednak, że mdłości i wymioty wcale nie będą pierwszym objawem ciąży, a ich występowanie jest najbardziej nasilone między siódmym a jedenastym tygodniem.

Wtedy większość kobiet już doskonale wie, że jest w ciąży. 

Ważne! 

Wymioty mogą być niebezpieczne i prowadzić do odwodnienia i niedożywienia, a jeśli są częste i towarzyszą Ci przez wiele dni, także do zakrzepicy żył oraz poważnych powikłań neurologicznych.

Dlatego jeżeli czujesz się nawet minimalnie osłabiona, nie zwlekaj z wizytą u lekarza.

Nasza ekspertka podpowiada:

Jeśli wymioty są męczące, to możemy je skutecznie i bezpiecznie dla ciąży leczyć, więc kobieta powinna zgłosić to swojemu lekarzowi, który przepisze jej odpowiednie leki.

Zaparcia

Za te nieprzyjemne dolegliwości również odpowiedzialne są hormony, a w szczególności progesteron. Spowalnia on pracę jelit, przez co treść pokarmowa wolniej przez nie przechodzi. 

Na utrudnione i nieregularne wypróżnianie ma też wpływ powiększająca się macica, która napiera na jelita, utrudniając perystaltykę. 

Te same czynniki mają też wpływ na kolejny objaw ciąży, jakim są…

Ważne! 

Możesz sobie pomóc! Zadbaj o to, by Twoja dieta była bogata w błonnik i pij dużo płynów. Regularny ruch (choćby codzienne spacery) też zdziałają cuda. 

Lekarz, oprócz diety, nawadniania i ruchu może zalecić Ci doraźne stosowanie czopków glicerolowych lub preparatów z laktulozą.

Wzdęcia

Gdy nie możesz normalnie się wypróżnić, wzmaga się produkcja gazów jelitowych. Wolniejsza praca jelit powoduje, że są one wolniej transportowane przez układ pokarmowy i zalegają w jelitach. 

Dodatkowo wzdęciom towarzyszy zazwyczaj uczucie ciężkości w żołądku, a nawet ból brzucha.

Zgaga

Pamiętasz, jak pisałam, że progesteron rozluźnia jelita? Rozluźnia on też mięśnie przełyku, przez co pokarm i soki żołądkowe mogą cofać się do gardła.

Pieczenie w przełyku, bardzo częste odbijanie, kwaśny posmak w ustach, a w skrajnej postaci nawet bóle zamostkowe – tak, to właśnie Pani zgaga, która towarzyszy aż dwóm trzecim ciężarnych.

Ważne! 

Zanim zażyjesz jakikolwiek lek na zgagę, skonsultuj się ze swoim lekarzem!     

Zobacz też:

Nietypowe objawy ciąży

Niektóre z wyżej wymienionych objawów same w sobie są bardzo charakterystyczne dla okresu ciąży (choćby kresa czarna). Inne ciężko z nią skojarzyć jeżeli występują w pojedynkę (jak choćby zgaga czy wzdęcia). Kiedy jednak zgłębimy temat objawów ciąży, bardzo szybko na nie natrafimy, bo dotyczą większości kobiet.

Są jednak symptomy ciąży, które na pierwszy rzut oka nie powinny mieć z nią nic wspólnego. A jednak! Zobacz sama:

Objawy ciąży przypominające grypę

Wyobraź to sobie: wstajesz z łóżka rano, a czujesz się tak, jakbyś w ogóle nie spała. Do tego zaczyna Cię boleć głowa i ogólnie czujesz się rozbita. Co pierwsze przychodzi Ci do głowy? No raczej nie ciąża. A jednak to właśnie jej początek może być przyczyną Twojego złego samopoczucia. Zobacz dlaczego.

Ból głowy

Gdy jesteś w ciąży, Twoja fizjologia diametralnie się zmienia. Jednym z układów, w którym zmiany są największe, jest układ krwionośny. Przede wszystkim zwiększa się ilość krwi krążącej w Twoim organizmie. A skoro jest jej więcej, sposób jej przepływu musi się do tego dostosować. Twoje ciało potrzebuje na to czasu.

Jeśli dołożymy do tego cały zestaw zmian hormonalnych, o których pisałam wcześniej, wychodzi nam świetny przepis na ból głowy, a nawet migrenę.

Podwyższona temperatura

Wzrost temperatury ciała jest jednym z najwcześniejszych objawów ciąży, których możesz doświadczyć i ma związek z procesem zapłodnienia oraz zagnieżdżenia się zarodka w macicy. Mówię tu o wzroście temperatury o 0,6–1 stopień Celsiusza, a nie o wysokiej gorączce.

Nie zrozum mnie źle, nie namawiam Cię do biegania do ginekologa, za każdym razem jak złapiesz grypę. Warto z tym poczekać do miesiączki, żeby zobaczyć czy się pojawi. Pamiętaj, że na bardzo wczesnym etapie ciąży ani test, ani badanie ginekologiczne nie będzie jej w stanie wykryć.

Ważne! 

Nieżyt nosa, stan zapalny gardła i kaszel to dolegliwości, które nie mają nic wspólnego z ciążą. Oczywiście, nie wykluczają jej, bo będąc w ciąży, też możesz się przeziębić, ale nie są jej bezpośrednimi objawami.

Częstomocz

Jest jednym z najwcześniejszych objawów ciąży. Łatwo możesz go pomylić z zapaleniem pęcherza, zwłaszcza jeśli nie towarzyszą mu inne, charakterystyczne symptomy ciąży. Jednak częstomoczowi związanemu z ciążą nie towarzyszy pieczenie i kłucie podczas sikania. 

Dlaczego częstość wizyt w toalecie może zwiększyć się już na samym początku ciąży?

Gdy myślisz o parciu na pęcherz, zapewne wyobrażasz sobie sporego bobasa w Twoim brzuchu, który radośnie macha nóżkami, trafiając od czasu do czasu w Twój pęcherz. I faktycznie, w drugiej połowie ciąży, może to być (razem z powiększającą się macicą) przyczyną. Ale dlaczego miałabyś częściej sikać na początku ciąży?

Jedno słowo: progesteron. Znasz go już dobrze. Powoduje on rozszerzanie się moczowodów. Na zwiększoną potrzebę oddawania moczu ma wpływ również to, że Twój organizm zaczyna produkować więcej krwi. Jej ilość zaczyna rosnąć od początku ciąży, aby między 28 a 34 tygodniem osiągnąć imponujący wynik 40%-45% ponad normę! Wskutek tego Twoje nerki muszą przefiltrować więcej krwi.

Senność 

Senność i uczucie zmęczenia to również jedne z pierwszych objawów ciąży. Mogą towarzyszyć Ci przez cały pierwszy trymestr, ale dobra wiadomość jest taka, że w drugim powinny powoli ustąpić.

Na początku ciąży przyczyną wzmożonej senności są zmiany hormonalne (jeżeli znów pomyślałaś o progesteronie, to bardzo słusznie). Większa ilość krwi w twoim ciele powoduje spadek ciśnienia. Może też spadać Ci poziom cukru. To wszystko może sprawić, że oczy same będą Ci się zamykały.

Ważne! 

Jeżeli czujesz, że senność i zmęczenie utrudniają Ci funkcjonowanie albo pojawiają się po posiłku, zrób badania krwi. Wyeliminujesz lub zdiagnozujesz w ten sposób niedokrwistość, cukrzycę ciążową, czy problemy z tarczycą.

Zawroty głowy i omdlenia

Przyczyny omdleń i zawrotów głowy w ciąży są tożsame z tymi, przez które możesz odczuwać senność i zmęczenie. Niższe ciśnienie krwi sprawia, że jest ona wolniej transportowana do mózgu.

Kiedy leżysz lub siedzisz, część krwi gromadzi się w dłoniach i stopach, więc gdy zbyt szybko się podniesiesz, nie zdąży ona równomiernie rozprowadzić się po organizmie i może pociemnieć Ci w oczach.

Podczas długiego stania krew odpływa do nóg i może w nich zalegać. To właśnie dlatego (oprócz panującego zaduchu), wielu ciężarnym kobietom robi się słabo, gdy stoją w autobusie.

Biegunka

Biegunka jest najmniej typowym objawem ciąży, bo jak już wiesz, u większości kobiet występują raczej zaparcia.

biegunce mówimy wtedy, gdy wypróżniasz się 3 razy na dobę lub częściej, a konsystencja kału zmienia się na płynną lub półpłynną. Tym symptomom może też towarzyszyć ból brzucha i osłabienie.

Za przyczyny uznaje się oczywiście zmiany hormonalne, ale nie tylko. Do biegunki mogą Cię doprowadzić nietypowe połączenia pokarmów, na które akurat miałaś zachciankę. Kolejnym powodem może być stres. Może denerwujesz się myślą o ciąży lub przyszłym macierzyństwie?

Ważne! 

Jeżeli biegunce towarzyszy ból brzucha i krwawienie z dróg rodnych, natychmiast udaj się do lekarza! To mogą być objawy poronienia.

Zwróć też szczególną uwagę na biegunkę, która wydaje się nie mieć żadnego sensownego wytłumaczenia. Jeżeli do tego Twój brzuch stał się twardy, może to świadczyć o odklejaniu się łożyska (zwłaszcza w drugim trymestrze). W takim przypadku również jak najszybciej odwiedź ginekologa.

Objawy ciąży przy nieregularnych cyklach

Jeżeli masz nieregularne cykle, nie możesz być pewna, czy brak miesiączki oznacza ciążę, czy jest to „zwykłe” opóźnienie. Pozostaje Ci więc opierać się na innych objawach ciąży, które wymieniłam powyżej.

Najlepiej będzie, jeżeli wykonasz test ciążowy. Specjaliści zalecają, aby zrobić go po terminie spodziewanej miesiączki, ale… No właśnie, Twoje miesiączki są przecież z założenia niespodziewane. To co masz zrobić?

Choć producenci testów twierdzą, że niektóre z nich mogą wykryć ciążę już po 7 dniach, zaleca się, aby poczekać przynajmniej 2 tygodnie od daty współżycia. 

Niestety, przy nieregularnych cyklach testy ciążowe mogą dać fałszywie ujemny wynik. Pozostaje Ci więc uzbroić się w cierpliwość i w odpowiednim momencie udać się do ginekologa. Czyli kiedy? Tego dowiesz się z kolejnych części artykułu.

Objawy ciąży bliźniaczej

Oczywiście główne objawy ciąży bliźniaczej są najlepiej widoczne podczas badania lekarskiego: słychać dwa tony bijącego serca, czy zarys dwóch układów kostnych. Zakładam jednak, że czytając ten artykuł, jesteś jeszcze przed badaniem ginekologicznym i zastanawiasz się, czy możesz poznać wcześniej, czy będziesz mieć bliźniaki.

Mimo tego, że pewność zyskasz dopiero w gabinecie lekarskim, są pewne oznaki tego, że w Twojej macicy rozwijają się bliźnięta.

Przede wszystkim, przy ciąży bliźniaczej, wszystkie dolegliwoci prawdopodobnie będziesz odczuwać ze zdwojoną siłą (brzmi logicznie, prawda?). Zwłaszcza nudności i wymioty mogą dokuczać Ci dużo bardziej.

Kolejnym, co może dać Ci do myślenia, będzie szybciej powiększający się brzuch.

Ważne! 

W ciąży bliźniaczej wzrasta możliwość wystąpienia tzw. wymiotów niepowściągliwych, które dotykają 0,3%–1% ciężarnych. Z wymiotami niepowściągliwymi masz do czynienia, jeżeli straciłaś powyżej 5% masy ciała, a Twoje dolegliwości doprowadzają do odwodnienia, a nawet niedożywienia. Jeżeli wymioty są wyjątkowo uporczywe, nie czekaj, tylko zgłoś się do lekarza!

Objawy ciąży biochemicznej

Tej ciąży najprawdopodobniej nie zauważysz. Jeżeli intensywnie nie starasz się o dziecko, najprawdopodobniej potraktujesz ją jak opóźnioną i bardziej bolesną miesiączkę. Dlaczego? Wynika to z jej specyfiki. 

Zobacz, co kryje się pod tajemniczym pojęciem ciąży biochemicznej, która dotyka nawet 70% kobiet.

Co to jest ciąża biochemiczna?

Ciąża biochemiczna to w rzeczywistości sytuacja, w której zarodek nie zagnieździł się prawidłowo w macicy. Wskutek tego dochodzi do poronienia na bardzo wczesnym etapie ciąży (do 6. tygodnia – ale liczonego wg reguły Naegelego).

Jedyną metodą, dzięki której zorientujesz się, że wystąpiła u Ciebie ciąża biochemiczna, jest zrobienie testu ciążowego, bo na badanie USG u ginekologa będzie po prostu za wcześnie. Właśnie dlatego o ciąży biochemicznej wiedzą zazwyczaj tylko te kobiety, które intensywnie starają się o dziecko i regularnie wykonują testy ciążowe.

Jeżeli jesteś jedną z nich i właśnie dotknęła Cię ciąża biochemiczna, rozumiem, z jak dużą frustracją musisz się teraz mierzyć. Chcę Cię jednak uspokoić – możesz zajść w ciążę już w następnym cyklu.

Koniec ciąży biochemicznej potwierdzisz, wykonując ponowny test ciążowy, który powinien dać Ci tym razem ujemny wynik.

Ważne!

Jeżeli poronieniu towarzyszyło skąpe krwawienie, a wynik powtórzonego testu ciążowego jest negatywny, może to oznaczać, że Twoja macica nie oczyściła się do końca. Wówczas musisz udać się do ginekologa na łyżeczkowanie, czyli oczyszczenie macicy z pozostałości ciąży.

A co w sytuacji, gdy pomimo wystąpienia krwawienia, kolejny test pokazuje dodatni wynik?

Objawy ciąży pozamacicznej

Jeżeli wystąpiły u Ciebie charakterystyczne objawy ciąży biochemicznej (czyli teoretycznie doszło do poronienia), natomiast kolejny test ciążowy nadal daje wynik pozytywny, powinnaś jak najszybciej zgłosić się do ginekologa, gdyż istnieje duże prawdopodobieństwo, że jesteś w tzw. ciąży ektopowej, czyli ciąży pozamacicznej. 

Inne symptomy tej ciąży to:

  • bladość,
  • zimne poty,
  • podwyższone tętno,
  • silne bóle podbrzusza.

Z tym rodzajem ciąży mamy do czynienia, gdy zarodek nie zagnieździł się w macicy, jednak dalej się rozwija. Ciąża pozamaciczna może wystąpić w brzuchu, jajniku lub (najczęściej) w jajowodzie.

Ważne! Ciąża pozamaciczna może zagrażać Twojemu zdrowiu, a nawet życiu! Jeżeli podejrzewasz, że mogła wystąpić u Ciebie, koniecznie idź do lekarza!

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Zobacz, co może zrobić dla Twojego zdrowia i urody Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg

Natu.Care Kolagen Premium 5000 mg, mango-marakuja

Natu.Care Kolagen Premium dla zdrowia stawów, skóry, paznokci i włosów. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 5 000 lub 10 000 mg. Przebadany przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej
@Milena Dlugosz
Efekty zaczęłam dostrzegać po około 5 tygodniach. Włosy są nawilżone, przestały też wypadać. Moja wrażliwa cera przestała się przesuszać. Plus za pyszny smak!
@Milena Dlugosz
Zobacz więcej

Fałszywe objawy ciąży

Na początek powiem Ci kilka słów o tym, jak medycyna klasyfikuje objawy ciąży. Specjaliści wyróżniają 3 typy objawów: 

  • Przypuszczalne objawy ciąży – czyli w zasadzie wszystkie, o których przeczytałaś w tym tekście. Jest to całe spektrum dolegliwości i symptomów (od braku miesiączki, przez nudności, wymioty, omdlenia, wahania nastroju itd.), które mogą u Ciebie wystąpić z mniejszym lub większym prawdopodobieństwem, jednak wcale nie muszą oznaczać ciąży.
  • Prawdopodobne objawy ciąży – to na przykład powiększający się obwód brzucha, czy zmiany w obrębie szyjki macicy, ale, co może być dla Ciebie zaskakujące, również pozytywny wynik testu ciążowego. Zdarza się, że test ciążowy wychodzi pozytywnie fałszywy.
  • Za pewne objawy ciąży uznaje się jedynie uwidocznienie zarodka albo płodu w badaniu USG, wysłuchanie tętna płodu oraz wyczucie jego ruchów.

Jeżeli chodzi o grupę przypuszczalnych objawów ciąży – praktycznie wszystkie z nich mogą być fałszywe, dlatego jeśli podejrzewasz u siebie ciążę, zrób test i w odpowiednim czasie udaj się do ginekologa, który ostatecznie potwierdzi jego wynik.

Obiecałam Ci też, że poruszę tu kwestię fałszywie pozytywnych wyników testu ciążowego. Żebyś mogła dobrze zrozumieć, jak do tego dochodzi, wyjaśnię Ci krótko, na jakiej zasadzie działa większość testów ciążowych.

Jak działa test ciążowy?

Większość testów ciążowych dostępnych w aptece wykrywa w Twoim moczu gonadotropinę kosmówkową (hCG), czyli hormon odpowiedzialny za rozwój łożyska. Jej poziom zaczyna wzrastać od sześciu do dwunastu dni od zapłodnienia, dlatego najlepiej jeśli wstrzymasz się z wykonaniem testu przynajmniej 2 tygodnie od dnia współżycia.

Zajmijmy się teraz innymi niż ciąża przyczynami wydzielania się gonadotropiny kosmówkowej w Twoim organizmie.

Pozytywny wynik testu a brak ciąży

Możesz otrzymać fałszywie pozytywny wynik testu ciążowego jeżeli:

  • Przyjmujesz leki, które zawierają gonadotropinę kosmówkową (np. niektóre leki na płodność).

  • Cierpisz na: 

    • torbiele jajników,

    • niektóre rodzaje nowotworów (np. nowotwory komórek tworzących łożysko),

    • choroby nerek.

  • Doszło u Ciebie do powstania zaśniadu groniastego, czyli sytuacji, w której albo plemnik zapłodnił pustą komórkę jajową (taką bez Twojego materiału genetycznego), albo „normalną” komórkę jajową zapłodniły dwa plemniki naraz. W obydwu przypadkach nie dojdzie do powstania zarodka. Zamiast niego rozwinie się zlepek tkanek, które będą jednak dawać pozytywny wynik testu.

Warto tu jednak wspomnieć, że zafałszowane pozytywnie wyniki testów ciążowych zdarzają się bardzo rzadko. 

Objawy ciąży w menopauzie

Mówiąc o fałszywych objawach w ciąży, trzeba wspomnieć o objawach okresu menopauzy, które mogą łudząco przypominać grupę przypuszczalnych objawów ciąży

Zobacz sama: 

  • zanik miesiączkowania,
  • rozdrażnienie i wahania nastrojów,
  • tkliwość piersi,
  • zmęczenie i rozkojarzenie.

Brzmi znajomo, prawda?

Wszystko zawdzięczamy oczywiście burzy hormonalnej, która zachodzi w organizmie zarówno ciężarnej, jak i kobiety w okresie menopauzy.

Najlepszym sposobem na rozwianie Twoich wątpliwości będzie zrobienie testu ciążowego i umówienie się na wizytę do ginekologa, który potwierdzi jego wynik.

Ciąża a antykoncepcja

Zastanawiasz się, czy możesz być w ciąży, skoro używałaś prezerwatyw, bierzesz tabletki antykoncepcyjne albo masz wkładkę wewnątrzmaciczną?

Odpowiedź może być tylko jedna: tak.

Żadna, nawet najlepsza metoda antykoncepcyjna nie chroni Cię przed ciążą w 100%. Taką gwarancję może dać Ci jedynie wstrzemięźliwość seksualna.

Jeżeli więc stosujesz antykoncepcję, a pomimo tego zauważasz u siebie objawy ciąży, koniecznie zrób test i (tak powtórzę to jeszcze raz), idź do lekarza, żeby potwierdzić jego wynik.

Badania diagnostyczne potwierdzające ciążę

Chcesz mieć pewność co do tego, czy jesteś w ciąży? Nie ma innej opcji – musisz zapisać się na wizytę do ginekologa. Nawet czułe testy ciążowe mogą niekiedy zawieść.

Nie ma jednak sensu zasiadać na fotelu ginekologicznym wcześniej niż 4 tygodnie od przypuszczalnego terminu zapłodnienia. To minimalny czas, po którym ginekolog może zobaczyć pęcherzyk ciążowy, jednak najlepiej wstrzymać się jeszcze trochę.

Jeśli jesteś ciekawa, jakie badania (i kiedy) możesz wykonać, żeby potwierdzić lub wykluczyć ciążę, spójrz poniżej. 

Badanie Beta HCG

Aby je zrobić, wystarczy, że oddasz do badania swoją krew. Nie jest to jednak zwykła morfologia! Jeżeli chcesz, aby w laboratorium oznaczono stężenie gonadotropiny kosmówkowej (bo na tym polega to badanie), musisz wyraźnie to zaznaczyć.

Badanie Beta HCG jest najszybszą metodą wykrywania ciąży – jest tak czułe, że potrafi wykryć wzrost hormonu hCG już po sześciu-dziesięciu dniach od zapłodnienia. 

Ważne! 

Nawet jeżeli potwierdzisz ciążę w ten sposób, nadal powinnaś zapisać się do swojego ginekologa. Po co? Sprawdź niżej.

Badanie USG

Ultrasonografia dopochwowa jest najlepszą metodą potwierdzenia ciąży. Nie tylko odpowie Ci na to, czy zostaniesz mamą, ale sprawdzi, czy pęcherzyk ciążowy zagnieździł się w odpowiednim miejscu. Dzięki niemu poznasz też dokładny wiek swojej ciąży, a możliwe, że uda się wypatrzyć też drugi pęcherzyk ciążowy, jeśli zaszłaś w ciążę bliźniaczą.

Na to badanie musisz jednak poczekać nieco dłużej. Najlepiej wykonać je około piątego tygodnia ciąży.

Podsumowanie

Bardzo dziękuję, że dotarłaś ze mną do końca. Wiem, że informacji było naprawdę dużo, ale chciałabym, żebyś pamiętała o czterech najważniejszych rzeczach:

  • Nie wszystkie z wymienionych w tym artykule objawów wystąpią u Ciebie. Może się zdarzyć i tak, że przejdziesz przez okres ciąży, czując się całkiem dobrze (czego Ci życzę).
  • To, czy jesteś w ciąży, może potwierdzić na 100% tylko ginekolog po upływie około pięciu tygodni od zapłodnienia, ale… 
  • Jeżeli chcesz wiedzieć wcześniej (a kto by nie chciał), w pierwszej kolejności zrób test ciążowy. Możesz też zapisać się na badanie poziomu stężenia hCG w osoczu krwi.
  • Jeżeli w jakimkolwiek momencie ciąży (nawet zanim ją potwierdzisz), poczujesz, że Twoje objawy są zbyt intensywne i coś jest nie tak, nie zwlekaj z wizytą u lekarza!

Źródła

Zobacz wszystkie

Grzegorz H. Bręborowicz. (b.d.). Położnictwo i ginekologia Tom 1-2. Księgarnia Medyczna PZWL. Pobrano 16 marzec 2023, z https://pzwl.pl/Poloznictwo-i-ginekologia-Tom-1-2,132691981,p.html

5 rzeczy, których nie wiesz o hormonach. (b.d.). Serwis Zdrowie. Pobrano 16 marzec 2023, z https://zdrowie.pap.pl/strefa-psyche/5-rzeczy-ktorych-nie-wiesz-o-hormonach

Autor. (b.d.). Senność w ciąży- skąd się bierze? Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/kalendarz-ciazy/sennosc-w-ciazy-skad-sie-bierze

Beta HCG | Synevo Laboratoria Medyczne. (2017, sierpień 9). https://www.synevo.pl/beta-hcg/

Biegunka (rozwolnienie)—Objawy, przyczyny, leczenie. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z http://www.mp.pl/social/article/50644

Błaszczyk, M. (2021, maj 27). 6 oznak, że możesz być w ciąży z bliźniaczej [Text]. Zdrowie Wprost; Magdalena Irzycka. https://zdrowie.wprost.pl/dziecko/ciaza/10450914/6-oznak-ze-mozesz-byc-w-ciazy-z-blizniaczej.html

Częste oddawanie moczu w ciąży | Nestlé Baby&me. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.zdrowystartwprzyszlosc.pl/mocz-ciaza

Ciąża pozamaciczna Kurt T. Barnhart, MD, MSCE

https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/136/original/28-35.pdf

Nudności i wymioty w czasie ciąży, Jennifer R. Niebyl, M.D.

https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/033/original/20-26.pdf

Ginekologia po Dyplomie—Diagnostyka ciąży. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://podyplomie.pl/ginekologia/26273,diagnostyka-ciazy

Gonadotropina kosmówkowa – najważniejszy ciążowy hormon—Gyncentrum. (2020, czerwiec 30). https://gyncentrum.pl/strefa-wiedzy/ginekologia/gonadotropina-kosmowkowa-najwazniejszy-ciazowy-hormon/

Jabeen, R., Ahmed, N., Tariq, M., Khan, K., Perveen, B., Khan, A., Gianchand, N., Sohail, J., Waseem, A., Shabbir, H., Khan, T., Abdullah, H., Munir, J., Ali, B., Rasool, V., Moiz, S., Waqas, A., & Karachi, P. (2020). Psychosocial mood symptoms; a common presentation in thyroid dysfunction. 6, 4977–4980. https://doi.org/10.24327/23956429.ijcmpr202002845

Kiedy wykonać pierwsze USG w ciąży i dlaczego jest to tak ważne? - Blog—Boramed Warszawa. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.boramed.pl/blog/kiedy-wykonac-pierwsze-usg-w-ciazy-i-dlaczego-jest-to-tak-wazne

Kłos-Wojtczak, P. (b.d.). Ciąża pozamaciczna – objawy i przebieg ciąży ektopowej. Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/choroby-w-ciazy/ciaza-pozamaciczna-objawy-i-przebieg-ciazy-ektopowej

Lawson, G. W. (2021). Naegele’s rule and the length of pregnancy—A review. The Australian & New Zealand Journal of Obstetrics & Gynaecology, 61(2), 177–182. https://doi.org/10.1111/ajo.13253

Linea negra – ciemna kreska na brzuchu w ciąży. (2021, luty 10). https://wylecz.to/dieta-i-pielegnacja/linea-negra-ciemna-kreska-na-brzuchu-w-ciazy/

Menopauza a ciąża—Objawy ciąży w okresie klimakterium. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://dimedic.eu/pl/wiedza/menopauza-ciaza-objawy-ciazy-w-okresie-klimakterium

Molar pregnancy information and support | Tommy’s. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.tommys.org/baby-loss-support/molar-pregnancy-information-support

Niebyl, J. R. (b.d.). Nudności i wymioty w czasie ciąży.

Objaśnienie fałszywie pozytywnych wyników testów ciążowych – Clearblue. (2019, maj 22). https://pl.clearblue.com/testy-ciazowe-clearblue/falszywie-pozytywnego-wyniku

Oleszkiewicz, A. (b.d.). Zaparcia w ciąży – przyczyny, objawy, sposoby leczenia. Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/choroby-w-ciazy/zaparcia-w-ciazy-przyczyny-objawy-sposoby-leczenia

Pujanek, Z. (b.d.). Jakie produkty spożywcze powinny być wykluczone z diety ciężarnej? Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/jak-dbac-o-siebie-w-ciazy/jakie-produkty-spozywcze-powinny-byc-wykluczone-z-diety-ciezarnej

Redakcja. (2020, październik 25). Ból brzucha i ból w podbrzuszu w ciąży – jak rozpoznać, co oznacza? Heydoc.pl. https://www.heydoc.pl/bol-brzucha-i-bol-w-podbrzuszu-w-ciazy-jak-rozpoznac-co-oznacza/

Redakcja. (2021, czerwiec 23). Ostuda – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie ostudy. Heydoc.pl. https://www.heydoc.pl/ostuda-co-to-jest-przyczyny-objawy-i-leczenie-ostudy/

Roszkowska, U. (b.d.). Biegunka a ciąża. Czy biegunka może być objawem ciąży i co stosować na biegunkę w ciąży? Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/choroby-w-ciazy/biegunka-a-ciaza-czy-biegunka-moze-byc-objawem-ciazy-i-co-stosowac-na-biegunke-w-ciazy

Senność w ciąży—Co ją powoduje i czy jest to powód do niepokoju? - Czytelnia apteki Cefarm24. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.cefarm24.pl/czytelnia/zdrowie/sennosc-w-ciazy-co-ja-powoduje/

Test Ciążowy | Medyk Online. (b.d.). Porady. Pobrano 16 marzec 2023, z https://medyk.online/wiedza/test-ciazowy/

USG wczesnej ciąży—Jak interpretować badanie? - Portal DOZ.pl. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.doz.pl/czytelnia/a14596-USG_wczesnej_ciazy__co_zobaczymy_w_pierwszych_tygodniach_i_jak_to_interpretowac

Zasada, K. (b.d.). Ciąża bliźniacza – przebieg, symptomy, komplikacje. Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/ciaza-blizniacza-przebieg-symptomy-komplikacje

Zmiany fizjologiczne u ciężarnej—Gyncentrum. (2018, marzec 19). https://gyncentrum.pl/strefa-wiedzy/ciaza/zmiany-fizjologiczne-u-ciezarnej/

Zmiany fizjologiczne w przebiegu ciąży. (b.d.). Położna Radzi. Pobrano 16 marzec 2023, z http://forumpoloznych.wum.edu.pl/ciaza/zmiany-fizjologiczne-w-przebiegu-ciazy/

Żuchowska, E. (b.d.). Ciąża biochemiczna – charakterystyka, symptomy i przyczyny poronienia zarodka na wczesnym etapie. Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/choroby-w-ciazy/ciaza-biochemiczna-charakterystyka-symptomy-i-przyczyny-poronienia-zarodka-na-wczesnym-etapie

Spis treści:
Emilia Moskal - Redaktorka HiJunior

Redaktorka HiJunior

Emilia Moskal specjalizuje się w tekstach z zakresu medycyny i psychologii, w tym treściach dla podmiotów medycznych. Jest wielbicielką prostego języka i komunikacji przyjaznej czytelnikowi. W HiJunior pisze edukacyjne artykuły dla rodziców.

Nina Wawryszuk - Redaktorka HiJunior

Redaktorka HiJunior

Nina Wawryszuk

Redaktorka specjalizująca się w branżach sport, health & beauty. Szczególnie interesuje ją psychosomatyka i suplementacja sportowa.

Zadbaj o szczęście swojego dziecka

Wychowuj bez wątpliwości dzięki HiJunior

Zobacz wszystkie artykuły